Ποιος τη γαμάει την μπάρα;

Ξέρετε, όταν ακούω μουσική, «φεύγω». Μπορώ να φαντάζομαι διάφορα πράγματα, να ζω τα λόγια, να κάνω δικά μου όνειρα. Ακόμα θυμάμαι (φοιτητής στη Νάπολη) που είχα ανακαλύψει τη χαρά των ακουστικών. Με φοιτητικό συνάλλαγμα και τις λιρέτες ακόμα, είχα πάρει στα χέρια μου το επίδομα δύο μηνών – αρκετά εκατομμύρια λιρέτες. Εκατομμυριούχος δεν έκανα ποτέ, εκτός από τότε. Με τόσα λεφτά στα χέρια έχασα το λογαριασμό, αγόρασα στερεοφωνικό, έτρωγα κάθε μέρα σαν βασιλιάς, έπαιξα και παππά (και φυσικά έχασα) μέχρι που προσγειώθηκα στην πραγματικότητα του ιταλικού νομίσματος που είχε κάποια ανθυποδιαίρεση κλάσματος της δραχμής σαν μονάδα, και πέρασα ενάμισι μήνα τρώγοντας μακαρόνια. Αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία. Το θέμα είναι πως αγόρασα το πρώτο ‘δικό μου’ στερεοφωνικό – και ανακάλυψα τη χαρά των ακουστικών. (Όσοι δεν με καταλαβαίνουν, ας φανταστούν τον εαυτό τους χωρίς αυτήν την αυτονόητη γι’ αυτούς απομόνωση.)

Και άκουγα Σαββόπουλο. Τα Τραπεζάκια Έξω (μόλις είχαν κυκλοφορήσει). Και Λένα Πλάτωνος, το Σαμποτάζ. Και ενώ είχα χαθεί, καθισμένος σε μια καρέκλα στην κουζίνα με τα ακουστικά (από πάνω μου φύτρωναν βρύα, αλλά κι αυτό είναι άλλη ιστορία) το κορίτσι μου, με χτυπάει στον ώμο. Κάτι ήθελε να μου πει. Δεν ξέρω αν πήδηξα από τρόμο περισσότερο άλλη φορά στη ζωή μου – ούτε αν θύμωσα ποτέ με κάποια τόσο πολύ. Ήταν σαν με ξύπνησαν με σπρωξίματα από τον πιο βαθύ ύπνο, ενώ έβλεπα το καλύτερο όνειρο, για να με ρωτήσουν αν κοιμάμαι. Το τι άκουσε η καημένη δεν λέγεται. Κάθε τραγούδι είναι μια εικόνα, μια ιστορία, είναι – κι εδώ θέλω να καταλήξω – μια ζωή. Μια ιστορία ζωής. Και γι αυτό με ενοχλεί πολύ η μπάρα στους ψηφιακούς player. (Στ’ αλήθεια, από εδώ ξεκίνησα να γράφω σήμερα – από αυτήν την αναθεματισμένη μπάρα.) Που δείχνει σε πιο σημείο του τραγουδιού βρίσκεσαι. Πόσο κοντά είναι το τέλος. Μπορεί το τραγούδι να τα δίνει όλα, να κάνει κρεσέντο, να βρίσκεται στο αποκορύφωμά του ή στο πιο τρυφερό του σημείο – αν ανοίξεις τα μάτια, θα δεις ότι πλησιάζει στο τέλος του ή ότι απομένουν τόσα δευτερόλεπτα μέχρι τη σιωπή. Είναι σαν να σου αποκαλύπτεται η μοίρα. Γιατί, αν το τραγούδι λέει μια ιστορία (και τι άλλο είναι μια ιστορία από μια αφήγηση συναισθήματος, μιας εμπειρίας, από μια μικρογραφία ζωής;) …η μπάρα σου λέει ότι υπάρχει τέλος. Και ότι είναι αμετάκλητο. Και το χειρότερο: σου αποκαλύπτει και το πότε. Όταν έψαξα να βρω μέσα μου γιατί με ενοχλεί τόσο πάνω στο γλέντι και στο βάθος του τραγουδιού να ανακαλύπτω την μπάρα (ιδίως κοντά στο τέλος) μου ήρθε στο μυαλό μια ταφόπλακα. Όνομα τάδε, 1956-2007. Κι εσύ ζεις στο 2006 και βλέπεις το σημείο του τέλους πριν την ώρα του. Ενώ βλέπεις, με τα μάτια της φαντασίας γλέντι, γέλιο, χορό, αστεία, συναίσθημα, πόνο, οτιδήποτε παραπέμπει σε οργασμό ζωής (γι αυτό έγινε τραγούδι) , ξαφνικά ανοίγεις τα μάτια και σου αποκαλύπτεται από κάποιο μυστικό παράθυρο το ακριβές σημείο μηδενισμού. Μια αντίστροφη μέτρηση για την σιωπή.

Θυμάμαι ακόμα μια μακάβρια εμπειρία, όταν άνοιξα το οικογενειακό μας βιβλιάριο. Ο πατέρας μου είχε πεθάνει και ήταν συμπληρωμένες οι χρονολογίες γέννησης και θανάτου του. Στη σελίδα της μητέρας μου ήταν συμπληρωμένη μόνο η γέννηση – και τρόμαξα με την ιδέα ότι κάποτε, αμετάκλητα, θα πεθάνει κι αυτή – η σελίδα την περίμενε λες κι επρόκειτο για τυπική διαδικασία. Η επόμενη σελίδα – ολόιδια - ήταν η δική μου. Το αμετάκλητο του θανάτου σε κρατικό έγγραφο. Για να μη χάνουν χαρτί, βάζουν όλες τις πληροφορίες σε ένα – κι ας είσαι ακόμα ζωντανός, alive and kinky! Και μετά μου λέτε για το θρήσκευμα; Να τι ΔΕΝ πρέπει να γράφεται σε δημόσια έγγραφα! Η ματαιότητα αυτού του κόσμου! Το τετελεσμένο αυτής της ζωής! Αυτό πρέπει να μας κρατείται απόρρητο – σαν την μπάρα των τραγουδιών, ας τα ακούμε αλλά να μην ξέρουμε ότι υπάρχει τέλος, και φυσικά, να μην ξέρουμε σε ποιο σημείο βρίσκεται η αναθεματισμένη η μπάρα. Ακόμα και να «ξέρουμε» (πες ότι το έχουμε ξανακούσει), σημασία έχει το τραγούδι – όχι το ότι σύντομα τελειώνει. Σημασία έχει το κρεσέντο, όχι η σιωπή μετά από λίγο. Σημασία έχει η γιορτή, η εμπειρία. Ποιος τη γαμάει την μπάρα! Εγώ θέλω να είμαι από πάνω της (όχι όπως φώναζε ο Ιακώβου). Να μην την βλέπω. Και όσο πάει.

ΥΓ. Αυτόν τον μήνα έκανα το πρώτο μου τσεκ απ. Το ένιωσα λίγο σαν παρέμβαση σε απόρρητα δεδομένα του εαυτού μου. Από εμένα, φυσικά. Καταλαβαίνω τη σημασία του τσεκ απ, δεν είμαι βλάκας, αλλά έτσι ένιωσα. Αν θέλετε, σαν να προσπάθησα να ρίξω κλεφτές ματιές στην μπάρα μου. Με ικανοποίησε (όλα πήγαν καλά) αλλά και μ’ ενόχλησε. Δεν είμαι …«εγώ». Εγώ δεν κάνω τέτοια πράγματα. (Και μη νομίσετε πως είμαι κανένας θαρραλέος με τις αρρώστιες, χέστης είμαι – απλώς δεν θέλω να τις σκέφτομαι. Πιθανόν (το άκουσα αρκετές φορές) τυπικός άντρας.

Στη σελίδα με τη χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια (στην πιο τυπική) δεν υπήρχαν παρατηρήσεις. Εγώ εκεί κοιτούσα και μόλις είδα το κενό, πήρα τηλέφωνα να πω ότι είμαι μια χαρά και μη μου πει κανείς ότι τρώω πολλά λουκάνικα και γύρους. Δεν είδα τα bold γράμματα, ότι είναι κάπως τσιμπημένα. Έχω ενδείξεις αλλά μηδέν παρατηρήσεις. Και πολύ γούσταρα την ιατρό που τα έγραψε έτσι. Σαν να με ήξερε. Κράτησε την μπάρα μου εντελώς κενή. Πολύ μου άρεσε.

Ο Κήπος του Θανάτου, η Ανάγκη και ο Έρωτας (Hugo Simberg)

• Πρόκειται για έργο που εξισώνει τον Θάνατο με την ευτυχία;

• Ίσως ο καλλιτέχνης θέλει να πει ότι ο θάνατος δεν χρειάζεται να είναι εχθρός. Μπορεί να είναι φίλος και γι αυτό δεν χρειάζεται να τον φοβόμαστε. Κάποιος μπορεί να βρει χιούμορ και ειρωνεία στον πίνακα: η όλη ιδέα του θανάτου μπορεί να ειδωθεί ως ένα βαθμό αστεία.

Ο πίνακας του Simberg στην αρχή πάντα απωθεί και παραξενεύει. Θέμα του είναι οι βοηθοί του Θανάτου που φροντίζουν με τρυφερότητα τις νεκρές ψυχές. Αν και κοσμεί εκκλησία (τον Καθεδρικό του Τάμπερε) δεν παραπέμπει σε κανένα χωρίο της Αγίας Γραφής. Στην αρχή προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις, οι ερμηνείες που δόθηκαν ήταν ποικίλες και συχνά αντικρουόμενες, ενώ όλα σταμάτησαν σχετικά σύντομα, καθώς οι πιστοί άρχισαν να τον συνηθίζουν. Σήμερα είναι πλέον γνωστός για την αίσθηση γαλήνης που αποπνέει, αν και κάπου-κάπου αναζωπυρώνεται η συζήτηση για το αν πρέπει να βρίσκεται σε εκκλησία.

Η δεύτερη εντύπωση μετά το (απαραίτητο πρώτο) σοκ, είναι ότι όλα στο Σύμπαν λειτουργούν πέρα από τη γήινη και κοντόφθαλμη αντίληψή μας. Θεωρούμε τον Θάνατο κακό, άγριο και σκληρό - ο Simberg τον παρουσιάζει σαν τρυφερό κηπουρό που φροντίζει με αφοσίωση και αγάπη τις ψυχές. Είναι αυτό που του έλαχε να κάνει στο Σύμπαν, η υψηλή αποστολή του – ίσως ακόμα, ο λόγος για τον οποίο δημιουργήθηκε.

Οι Συμβολιστές, στους οποίους ανήκει ο Simberg, χρησιμοποιούσαν τη μυθολογία και την ονειρική φαντασία σαν οπτική γλώσσα. Έψαχναν δηλαδή στα βάθη του χρόνου (μύθους) και της ύπαρξης (όνειρα). Καθώς δεν υπάρχει πιο αρχέγονο θέμα από τον θάνατο, η ανασκαφή εδώ φτάνει στο έπακρο. Ο Θάνατος αποτελεί το πιο κλασικό μυθολογικό αρχέτυπο: προαιώνιος, απόλυτος, τυφλός όσον αφορά διακρίσεις, λειτουργεί πέρα από ηθικούς νόμους… (Ποιος θα πει ότι ο Θάνατος είναι …ανήθικος;) Αλλά τρυφερός; Σκεφτείτε έναν κανονικό κηπουρό και τα τριαντάφυλλά του...


Προσωπικά, όποτε έβλεπα τον Κήπο του Θανάτου, μου ερχόταν στο μυαλό η θεότητα της Ανάγκης. Κι αυτή κρατάει από τα πολύ παλιά, ‘σκοτεινά’ (για τους αρχαίους) χρόνια της δημιουργίας του κόσμου, ήταν ‘τυφλή’ και δρούσε πέρα από ηθικούς νόμους. Χάρη σ’ αυτήν ο κόσμος πονούσε και συγκρουόταν – αλλά και παρέμενε ‘ένας’. Όπως μαρτυρά το όνομά της, η Ανάγκη βρίσκεται πιο κοντά στο ένστικτο παρά στον πολιτισμό (παρόλο που η ύπαρξή της υπονοεί ένα απώτερο σχέδιο).

Ο λόγος που θυμόμουν τη συγκεκριμένη θεότητα, ήταν η τρυφερότητα στον πίνακα του Simberg. Η αρχαία Ανάγκη, όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου αντικαταστάθηκε από τον Έρωτα. Αν και φαντάζει στην αρχή παράξενο, Ανάγκη και Έρωτας είναι προσωποποιήσεις των απαραβίαστων, τυφλών κι απόλυτων νόμων της φύσης, που λειτουργούν πέρα από κάθε ηθική. Οι αρχαίοι, βέβαια, εξανθρώπισαν το Σύμπαν με τη συγκεκριμένη μετάβαση. Προσθέτοντας το στοιχείο της τρυφερότητας στο Θάνατο, ο Simberg μοιάζει ν’ ακολουθεί μια παρόμοια εξελικτική διαδρομή, να υπονοεί μια παρόμοια μυθολογική διαδικασία. Με τον έρωτα έγινε ο εξανθρωπισμός του Σύμπαντος από τους αρχαίους - και με την τρυφερότητα η θεοποίηση του Σύμπαντος από τον Simberg. Η αλλαγή από τον παλιό κόσμο στον νέο γίνεται χάρη στα πιο 'τρωτά' κι ευγενικά συναισθήματα - και είναι κοσμογονική.

Η Ανάγκη και ο Έρωτας συμπίπτουν κυρίως στη λειτουργία της ‘ένωσης’. Ο Θάνατος και η τρυφερότητα συμπίπτουν στην απάλυνση του πόνου. Για τους Χριστιανούς, ο Θάνατος αποτελεί λύτρωση, απαλύνει τον πόνο του εδώ κόσμου, φέρνει τον πιστό στην αιώνια ζωή. Η τρυφερότητα έχει την ίδια λειτουργία σε απλό και καθημερινό επίπεδο. Παράλληλα, η τρυφερότητα είναι ένα πρακτικό ‘οπτικό λεξιλόγιο’, αναγνωρίσιμο από τον καθένα, για να απεικονιστεί η ευτυχία της αιώνιας ζωής – φτάνοντας, βέβαια, στην υπερβολή με το οξύμωρο του ‘Τρυφερού Θανάτου’. Προφανώς, υπάρχει τόση αγάπη στη Βασιλεία του Θεού, που ακόμα κι ο Θάνατος διακατέχεται από αυτήν.

Έχει σημασία ότι ο Simberg δεν ζωγραφίζει το Θάνατο εντελώς αλλαγμένο (τότε θα τον απεικόνιζε όμορφο) αλλά ανάμεσα στον "παλιό κόσμο" και τον "νέο ". Οι σκελετοί αποτελούν ακόμα θεότητες ‘τύπου Ανάγκης’, ενώ οι αγκαλιές με τα λουλούδια δείχνουν στοιχεία Έρωτα. Τα οποία με βάση την παλιά (δική μας) αντίληψη είναι ξένα. Βρισκόμαστε ακόμα σε ένα μεταβατικό στάδιο.

Ο Simberg δεν μιλούσε για την τέχνη του, αλλά στα περιθώρια ενός προσχέδιου του Κήπου του Θανάτου, σημείωσε ότι πρόκειται για τους βοηθούς του Θανάτου που φροντίζουν τις ψυχές ώστε να εισέλθουν στον Παράδεισο. Πρόκειται δηλαδή για ένα φυτώριο ψυχών και ολόκληρος ο πίνακας έχει σαν θέμα αυτόν τον ‘ενδιάμεσο κόσμο’. Το φυτώριο, το ενδιάμεσο στάδιο όπου προετοιμάζονται οι ψυχές για να εισέλθουν στον Παράδεισο, επιτρέπει μάλιστα να υποθέσουμε, πιστοί στις διδαχές του Χριστιανισμού, ότι στο τέλος της "διαδρομής" βασιλεύει η Αιώνια Αγάπη (και από αυτήν την άποψη, η προσομοίωση της μετάβασης από την Ανάγκη στον Έρωτα θα έχει ολοκληρωθεί). Από μια άλλη οπτική, ξέρουμε ότι οι ψυχές συνεχίζουν να περιμένουν στον Άλλο Κόσμο τη Δευτέρα Παρουσία και την ανάστασή τους: ο κόσμος των ζωντανών είναι δηλαδή ο ‘παλιός’ κόσμος, ο κόσμος των ψυχών είναι το ενδιάμεσο στάδιο και η Δευτέρα Παρουσία θα είναι ο ‘νέος κόσμος’.

Παρά τα παραπάνω, δεν είμαι πεπεισμένος ότι ο Simberg όντως συσχέτισε τη μεταβολή της Ανάγκης σε Έρωτα με την οξύμωρη ιδέα του Τρυφερού Θανάτου. Στην πραγματικότητα, βρίσκω πιο ενδιαφέρουσα την πιθανότητα η προσομοίωση της μυθολογικής μετάβασης να είναι συμπτωματική και ο Simberg είτε να μην είχε τέτοια πρόθεση, είτε να μην είχε καν υπόψη του τον αρχαιοελληνικό μύθο. Βρίσκω πιο ενδιαφέρουσα την πιθανότητα η ενασχόληση με το πιο αρχέγονο θέμα (ο θάνατος και η ζωή μετά) να οδηγεί ένα σύγχρονο καλλιτέχνη σε κατεύθυνση παρόμοια με μια αρχαία Θεογονία. Και ιδίως, ότι η μετάβαση από τον παλιό κόσμο στον νέο, γίνεται χάρη σε μπόλιασμα με την πιο ‘τρωτή’ κι ευγενική πλευρά του ανθρώπου. Κάτι τέτοιο είναι δείγμα πηγαίου αισθητηρίου. Με τα λόγια του Kerényi: «Η κατάκτηση της μυθικής θεωρήσεως των πραγμάτων αποτελεί τομή στη ζωή του αφηγητή και σημαίνει μια ξεχωριστή ανύψωση της καλλιτεχνικής του διαθέσεως, μια νέα ωριμότητα των ικανοτήτων του να συλλαμβάνει και να δημιουργεί. Ενώ στη ζωή της ανθρωπότητας το μυθικό αντιπροσωπεύει ένα αρχικό και πρωτόγονο στάδιο, στη ζωή του ατόμου αντιπροσωπεύει ένα στάδιο κατοπινό και ώριμο.» Παρότι καλλιτεχνικά δόκιμο, κάτι τέτοιο έχει επιπτώσεις στην πιστότητα του χριστιανικού δόγματος.

Συνήθως λέμε ότι τα σημαντικά έργα επιτρέπουν πολλαπλές αναγνώσεις – και εδώ, υπάρχει ακέραια η πιθανότητα ο πίνακας να είναι χιουμοριστικός ή σαρκαστικός. Η μετάβαση από την Ανάγκη στον Έρωτα δείχνει μια βαθύτατη πίστη στην ομορφιά του ανθρώπου – κυριολεκτικά, παίρνει τον άνθρωπο στις καλύτερες στιγμές του και τον κάνει αιτία του νέου κόσμου. Ο Simberg εξανθρωπίζει τη μετά θάνατο ζωή, αφήνοντάς όμως τον Θάνατο οπτικά ίδιο. Σχεδόν, οπτικά εκτεθειμένο! Όσο και να προσπαθεί ο Θάνατος, όση τρυφερότητα και να δείξει, θα παραμείνει μια αποκρουστική καρικατούρα. Σε όλη την γκροτέσκ ασχήμια του, ο πίνακας φαίνεται να παραπέμπει στον αντίποδα του Χριστιανισμού. Κάτι που αποδίδεται καλύτερα πάλι με μια αρχαία ελληνική ρήση (αυτή τη φορά του Αχιλλέα): καλύτερα δούλος στον επάνω κόσμο, παρά βασιλιάς στον κάτω. Προσωπικά, αυτό ακριβώς νιώθω να μου λέει η απαίσια κεντρική φάτσα που με κοιτάζει στα μάτια. Και φυσικά, δεν είναι καθόλου χριστιανικό.


Ο Κήπος του Θανάτου παραείναι εκκεντρικός, σχεδόν παγανιστικός, αλλά κοσμεί μια εκκλησία. Ένα φυτώριο ψυχών υπονοεί μια δεύτερη "μετά θάνατον γέννηση", σαν απαρχή της μετά θάνατον ζωής. Πως θα είναι αυτή; Τα φυτά-ψυχές, που δεν μοιάζουν με κανένα φυτό στη γη, δείχνουν ότι θα είναι διαφορετική, ότι εκεί ισχύουν άλλοι κανόνες, μια εντελώς διαφορετική αντίληψη. Και (από εδώ ξεκινήσαμε) με βάση την χριστιανική παράδοση, διαφαίνεται μια βαθιά πίστη στην τάξη του Κόσμου. Όλα – είτε τα καταλαβαίνουμε είτε όχι - έχουν τη θέση τους και λειτουργούν (αφήνεται να εννοηθεί) για το καλό μας. Είμαστε προστατευμένοι από μια Τάξη που μας ξεπερνάει. Και τέλος, όση διαφορά υπάρχει μεταξύ λουλουδιών και κηπουρού, τόση υπάρχει μεταξύ Θανάτου και ψυχών. Οι βοηθοί του Θανάτου, παρότι αποκρουστικοί, παραπέμπουν σε αγγέλους. Η ρήση του Αχιλλέα ξαναέρχεται στο μυαλό.

Θρησκευτικά, κεντρική ιδέα του πίνακα φαίνεται να είναι "Τα πάντα εν σοφία και εν αγάπη εποίησε". Όταν όμως ο καλλιτέχνης αφήνει τόσο ελεύθερη τη φαντασία του, όταν φεύγει από τα στιλιζαρισμένα θρησκευτικά πρότυπα που δεν αφήνουν ‘τρύπες’ και αμφιβολίες για το βασικό σενάριο και ιδίως, όταν αφήνεται να παίξει με τη μυθολογία και τον παγανισμό, μπορεί να φτάσει μεν σε μια πανανθρώπινη δήλωση, αλλά διαφορετική από αυτή που επιθυμούσε. Εν τέλει, το σημείο όπου προτιμά να ρίξει άγκυρα όποιος βλέπει τον πίνακα του Simberg, είναι αυτός ο κόσμος. Ο παρών.

Τα συγχαρητήρια ανήκουν στους ιθύνοντες της εκκλησίας του Τάμπερε και στο πλήρωμα, που αποδέχτηκαν, παρόλη την αντισυμβατικότητά του, τον πίνακα - όπως και αρκετούς άλλους. Γιατί πρέπει να ξέρουμε ότι ο Καθεδρικός του Τάμπερε φιλοτεχνήθηκε από δύο κορυφαίους Φινλανδούς καλλιτέχνες (τους Hugo Simberg και Magnus Enckell). Ο τελευταίος ήταν ομοφυλόφιλος – και στην τοιχογραφία με θέμα την Ανάσταση που βρίσκεται πίσω από το ιερό, απεικονίζονται δύο άνδρες να προχωράνε χέρι-χέρι προς τον Κύριο. Κι ας καταρρακώνει η Αγία Γραφή κίναιδους και σοδομιστές. Ίσως εμποτίστηκαν από τον δικό τους Έρωτα – και σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο που θυμίζει ο γειτονικός τους πίνακας, ένιωσαν δικαιωμένοι και ικανοί για έναν καλύτερο κόσμο. Καλύτερο και αυτού των Γραφών.


Αυθεντικός τίτλος: Kuoleman puutarha
Ο πίνακας υπάρχει σε μορφή τοιχογραφίας στον Καθεδρικό Ναό του Τάμπερε (1906, 1,80 Χ 2,30 m) και σαν υδατογραφία στο Ateneum του Ελσίνκι (1896, 16 Χ 17 cm).

Accident on the 51st page

Η ταινία El Greco και οι ανεμόμυλοι της ιστορίας

Πρόσφατα είδα την ταινία El Greco. Πολυδιαφημισμένη και γκλαμουράτη. Λίγο καιρό μετά την πρεμιέρα της, τα κουστούμια και τα αντίγραφα των πινάκων που χρησιμοποίησε εκτίθονταν στο Τελλόγλειο Ίδρυμα (δίπλα στα 347 χαρακτικά του Πικάσο από τη Σουίτα 347).

Από την αρχή η ταινία μου φάνηκε υπερβολικά ψεύτικη και πομπώδης. Τίποτα απ’ όσα ήξερα για τον El Greco δεν ίσχυαν. Ξεκινάω από τον πατέρα του, που παρουσιάζονταν ως αρχηγός των επαναστατών της Κρήτης ενάντια στους Βενετούς κατακτητές (και η δράση του ήταν ένας από τους λόγους που ο Δομήνικος δραπέτευσε από την Κρήτη). Η ιστορία όμως λέει ότι ο πατέρας του Δομήνικου ήταν φοροεισπράκτορας - και ως γνωστόν, οι φοροεισπράκτορες συνεργάζονται με τους ηγεμόνες, καθώς σε αυτούς αποδίδουν τους φόρους που συλλέγουν. Κατά δεύτερο λόγο, εκείνη την εποχή, ακριβώς λόγω της υποτέλειας στη Βενετία, πολλοί αγιογράφοι της Κρήτης πήγαιναν στη Βενετία για σπουδές. Κατά τρίτο λόγο, στην ταινία η κόρη του Βενετού ηγεμόνα ερωτεύεται τον Δομήνικο και αργότερα γίνεται ερωμένη του. Από πουθενά δεν προκύπτει πως ο Δομήνικος είχε φλερτ με συγκεκριμένη γυναίκα στην Κρήτη ή στη Βενετία - πόσο μάλλον με την κόρη του κυβερνήτη της Κρήτης! Ας αφήσω το ότι πουθενά οι κατακτητές δεν μιλούν την γλώσσα των κατακτημένων (πόσο μάλλον μια κόρη κυβερνήτη, την οποία υποδυόταν η Ματσούκα και είχε πολλούς διαλόγους στα ελληνικά).

Στην πραγματικότητα ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος είχε αποκτήσει από την αρχή μεγάλο όνομα στην Κρήτη σαν αγιογράφος. Ένα έργο του έφτασε να αξιολογηθεί 800 δουκάτα - όσο τιμόταν στη Βενετία ένας πίνακας του Τισιάνο, του μεγαλύτερου εν ζωή ζωγράφου της εποχής. Η φήμη και η συγκεκριμένη κοστολόγηση, μαζί με την παράδοση να πηγαίνουν Κρητικοί αγιογράφοι στη Βενετία, αποτελούν τις πλέον πιθανές αιτίες για το ταξίδι του Δομήνικου, παρά η δήθεν διαφυγή από τη δήθεν οργή του κυβερνήτη επειδή ο πατέρας του ήταν δήθεν επαναστάτης και τα είχε δήθεν φτιάξει με την κόρη του.

Και μια απλή σκέψη: εάν κάποιος ήθελε να ξεφύγει από την οργή ενός Βενετού κυβερνήτη, το να πάει στη ...Βενετία δεν φαίνεται η πιο λογική επιλογή!

Στην Ιταλία τώρα, ο Δομήνικος αμφισβήτησε ανοιχτά την αξία του Μιχαήλ Άγγελου (τον χαρακτήρισε σαν «καλό άνθρωπο που όμως δεν ήξερε να ζωγραφίζει») και πρότεινε στον Πάπα να ξαναζωγραφίσει ο ίδιος την Κάπελα Σιστίνα. Έχοντας τέτοια φήμη στην Κρήτη κι έχοντας εκτιμηθεί ισάξιος ενός Τισιάνο, φαίνεται να επιζητούσε την καταξίωσή του στην Εσπερία. Αυτά είναι σημαντικά θέματα (και αποσιωπούνται εντελώς). Οι δηλώσεις του για τον Μιχαήλ Άγγελο, που αποτελούσε ιερό τέρας της τέχνης για τους Ιταλούς, τον έφεραν σε μεγάλη κόντρα με το κατεστημένο - κι αυτός ήταν ένας σημαντικός λόγος που έφυγε για την Ισπανία. Αντίθετα, στην ταινία σαν λόγος παρουσιάζεται η γαργαλιστική επιμονή ενός κρυφο-ομοφυλόφιλου ισπανού ιερέα που τον είχε ερωτευτεί, του Fernando Nino de Guevara. Επίσης, στην ταινία ο Δομήνικος (σαν El Greco πλέον) έμεινε μόνο στη Βενετία. Στην πραγματικότητα έμεινε τον περισσότερο καιρό στη Ρώμη, όπου άνοιξε κι εργαστήριο ζωγραφικής. Και έφυγε όταν το εκεί κατεστημένο στράφηκε εναντίον του και συγχρόνως, Ισπανοί ιερείς αναζητούσαν ζωγράφους για να διακοσμήσουν υπό ανέγερση ναούς στη Μαδρίτη και το Τολέδο. Οι μεγάλοι ζωγράφοι είχαν αρνηθεί, ο Τισιάνο είχε έτσι κι αλλιώς πεθάνει και ο El Greco αποτελούσε την τρίτη ή τέταρτη επιλογή τους. Αυτά είναι επιβεβαιωμένα γεγονότα από πηγές. Ιστορικά, η μόνη αποδεδειγμένη "στενή" σχέση El Greco και του "κρυφο-ομοφυλόφιλου" de Guevara, είναι ένα πορτραίτο του τελευταίου (το οποίο μάλιστα, δεν θεωρείται καν βέβαιο ότι απεικονίζει τον de Guevara, ενώ φυσικά, δεν προκύπτει από πουθενά πως ο καρδινάλιος είχε ομοφυλοφιλικές τάσεις). Η ταινία αποσιωπεί το γεγονός ότι ο El Greco δεν παντρεύτηκε ποτέ τη σύντροφό του Ιερωνύμα, παρότι είχαν μαζί γιο. Και έτσι το άσπρο γίνεται μαύρο: γιατί είναι ο El Greco που θεωρείται ομοφυλόφιλος από την gay κοινότητα: λόγω του ότι έμεινε άγαμος, του διαφορετικού τρόπου που απεικόνιζε άντρες και γυναίκες, καθώς και της αινιγματικής φιγούρας του Francisco Preboste, ο οποίος τον ακολούθησε από την Ιταλία, έμεινε μαζί του μέχρι το τέλος και ήταν το πρόσωπο που ο El Greco εμπιστευόταν περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο).

Να σημειώσουμε επίσης ότι στην πραγματικότητα ο El Greco επιζητούσε να ζήσει στη Μαδρίτη, αλλά έμεινε στο Τολέδο επειδή η ζωγραφική του δεν άρεσε στον Βασιλιά Φίλιππο (δύο τουλάχιστον έργα του δεν διακόσμησαν τους ναούς που προορίζονταν αλλά εκκλησάκια).

Για την τέχνη του δεν θα πω πολλά - και η ίδια η ταινία σχεδόν την αγνοεί. Όλα γυρίζουν γύρω την υποτιθέμενη πάλη του φωτός με το σκοτάδι (κάτι που στην ταινία παρουσιάζεται αλληγορικά). Στην πραγματικότητα ο El Greco ήταν παθιασμένος με το χρώμα (αρκετά διαφορετικό θέμα), για τον μανιερισμό (το κυριότερο γνώρισμά του) δεν γίνεται λόγος, ενώ παρεμπιπτόντως, ο ίδιος δήλωσε ότι του άρεσε να κάθεται για ώρες και να σκέφτεται τους πίνακές του στο σκοτάδι.

Τέλος, ο El Greco ποτέ δεν πέρασε από δίκη της Ιεράς Εξέτασης (αυτό αποτελεί την κορύφωση της ταινίας). Ήταν ο καιρός της αντι-μεταρρύθμισης και η Καθολική εκκλησία είχε ανάγκη όλους όσους δήλωναν πιστοί της (και ο El Greco δήλωνε πάντα αφοσιωμένος καθολικός). Σε αντίθεση μάλιστα με τη Ρωμιοσύνη που παρουσιάζεται να κουβαλάει στην ταινία, ακόμα και στη διαθήκη του δήλωσε ‘αφοσιωμένος καθολικός’.

Το πιο «κοντινό» έργο που βρήκα με την ταινία El Greco, είναι η ομώνυμη (σύγχρονη) όπερα του William Harper. Εκεί η σύντροφός του Ιερονύμα παρουσιάζεται σαν εβραία που είχε ασπαστεί τον Χριστιανισμό (χωρίς αυτό να προκύπτει από πουθενά), ο γιος τους όταν μεγαλώνει ασπάζεται τον Ιουδαϊσμό (επίσης χωρίς να προκύπτει από πουθενά) και καθώς ήταν εποχή διώξεων αλλόθρησκων, η Ιερά Εξέταση κινητοποιείται για να τον δικάσει. Ο El Greco, που δεν θέλει να χάσει την εύνοια της εκκλησίας, δεν τον αναγνωρίζει σαν γιο του και μόνο λίγο πριν πεθάνει αντιλαμβάνεται ότι χωρίς την αγάπη της οικογένειάς του δεν θα τα είχε καταφέρει - έτσι πέθανε και ζήσαν οι άλλοι καλά και εμείς καλύτερα. Η όπερα είχε θετικές κριτικές για τη μουσική και αρνητικές για το λιμπρέτο.

Το σενάριο της κινηματογραφικής ταινίας υπογράφουν η Jackie Pavlenko και ο Γιάννης Σμαράγδης πάνω στο βιβλίο του Δημήτρη Σιατόπουλου. Σε τελευταία ανάλυση, θα μπορούσαν να εφεύρουν ένα μυθιστορηματικό ζωγράφο και να χτίσουν την πλοκή όπως ήθελαν. Μπορεί να έχαναν τη διαφημιστική προβολή και τα 60.000 εισιτήρια στην Ελλάδα - αλλά θα κέρδιζαν σε αξιοπιστία. Τελικά, το μόνο αληθινό στην ταινία είναι το όνομα El Greco – και το πλέον ισπανικό, κάποιοι ανεμόμυλοι της ιστορίας.

Κριτικές έξω από την Ελλάδα παρουσιάζουν την ταινία El Greco σαν ένα χυλό ελληνικού πατριωτισμού. Σημειώνω ότι το τρέιλερ της ταινίας τελειώνει με τη φράση: «Γιατί εμείς οι Έλληνες αξίζουμε την ιστορία μας». Πιστεύω πως το σωστό θα ήτανε: «Γιατί εμείς οι Έλληνες αξίζουμε τις ταινίες μας».

ΑΦΟΥ ΣΙΩΠΗΣΕ Η ΕΛΛΑΔΑ... ΑΣ ΜΙΛΗΣΕΙ ΤΟ BBC (Revised)

Πίστευα ότι ξέρω να ψάχνω μια είδηση - και στο νετ δεν υπάρχουν αντιφατικές αναφορές για τη συγκεκριμένη, όλες αναπαράγουν αυτά που γράφω κι εγώ. Η διάψευση όμως ήρθε από πηγή που δεν μπορώ να αμφισβητήσω. Η είδηση λοιπόν είναι παραπλανητική, το BBC την πάτησε και πολλοί από εμάς μαζί του. Δεν σβήνω το θέμα, μια και έχει μηνύματα (δεν θα έσβηνα μόνο δικό μου κείμενο) αλλά και σαν υπενθύμιση ότι πρέπει να ψάχνουμε καλά κάτι πριν το αναπαράγουμε.

Η φιμωμένη είδηση του μήνα,

που δεν προβλήθηκε
από την ελληνική τηλεόραση!!!

Η δικαστής Γρεβενών κα Μαρία Μαργαρίτη, εκδιώχθηκε κακήν κακώς από το δικαστικό σώμα, όταν έβγαλε στην φόρα παρτίδα Κονδυλίων που προορίζονταν ως οικονομική ενίσχυση σε σεισμοπαθείς, τα οποία κατασπαράχθηκαν από κρατικούς και παρακρατικούς φορείς.
Παράλληλα, ξεμπρόστιασε ολόκληρο το δικαστικό σώμα, αποκαλύπτοντας τον ΟΙΚΟ ΑΝΟΧΗΣ ΠΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΟΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ: Εκατοντάδες ανήλικοι έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά (και πολλές φορές έναντι αμοιβής που απολαμβάνουν δικαστικοί και άλλοι μεσάζοντες) σε μυστικό χώρο, ειδικά διαμορφωμένο εντός των δικαστηρίων!

Η κα Μαρία Μαργαρίτη, προέβη σε απεργία πείνας έξω από το Μέγαρο Μαξίμου, ζητώντας την πλήρη αποκατάστασή της και την ανάδειξη των παραπάνω θεμάτων. Όμως, η προσωπική ασφάλεια του κου Καραμανλή φρόντισε να την απομακρύνει βίαια, όπως θα δείτε και στο παρακάτω βίντεο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο θέμα μέχρι αυτή την στιγμή ΔΕΝ ΠΡΟΒΛΗΘΗΚΕ ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΑΠΟ ΚΑΝΕΝΑ ΣΧΕΔΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟ ΜΕΣΟ, παρά μόνο από το BBC, ενώ στο YouTube η μαζική διανομή του βίντεο δεν επιτρέπεται (αναγράφεται η ένδειξη 'Embedding disabled by request').

Δυστυχώς η τηλεόραση μόνο ρόλο υπνωτισμού παρέχει στην κοινωνία μας. Το μόνο που δείχνουν και το μόνο που μαθαίνουμε είναι το DVD του Μάκη και ποιος θα γίνει παπάς στη θέση του παπά.

Αν μπορούμε να αντιδράσουμε κάπως με τα εφόδια που διαθέτουμε, είναι να ενημερώσουμε όσους περισσότερους μπορούμε μέσω του Internet. Τέτοια mail πρέπει να γίνονται forwarded.
Παρακαλώ στείλτε το σε όσους μπορείτε. Αυτή η είδηση ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΑΦΤΕΙ επειδή το θέλουν τα συμφέροντα τους.

Δείτε το βίντεο εδώ: http://www.youtube.com/watch?v=jglCyU8TPJw

Καραμανλής: ο πιο «λίγος» Πρωθυπουργός της μεταπολίτευσης

Τον Χριστόδουλο τον υπερασπίστηκα στην αρρώστιά του. Τώρα που πέρασε κάποιος καιρός από το θάνατό του, μπορούμε να συζητήσουμε ψύχραιμα για κάτι που μου είχε κάνει πολύ άσχημη εντύπωση: το ότι ετάφη με τιμές εν ενεργεία αρχηγού κράτους.

Να ξεκαθαρίσω ότι θα με ενοχλούσε λιγότερο εάν όλοι οι Αρχιεπίσκοποι απολάμβαναν τέτοιες τιμές – θα το θεωρούσα απλώς σαν μια ακόμα εκδήλωση της αναχρονιστικής σύνδεσης του ελληνικού κράτους με την εκκλησία. Τι σημαίνει όμως το ότι μόνο για τον Χριστόδουλο είχαμε τριήμερο εθνικό πένθος; Ότι μόνο γι αυτόν κηρύχθηκε εθνική αργία η ημέρα της ταφής του; Ότι τα κρατικά κανάλια είχαν απευθείας σύνδεση με τη νεκρική πομπή ολόκληρο το πρωί; Με τη λαμπρή αυτή εξαίρεση ο συγκεκριμένος Αρχιεπίσκοπος τιμήθηκε από την πολιτική μας ηγεσία (αυτή αποφασίζει το πρωτόκολλο της τελετής) για την εξαιρετική προσωπικότητά του, το πραγματικά εξέχων έργο του. Το τι παρακαταθήκη άφησε ο Χριστόδουλος, το τι καινούριο κόμισε σαν Αρχιεπίσκοπος δεν χρειάζεται να αναφερθεί διεξοδικά – μέσα σε τρεις μόλις μήνες έχει καταγραφεί η άκριτη παρεμβατικότητά του, η ίδια η εκκλησία προσπαθεί να πάρει άλλο δρόμο θέτοντας στη θέση του τον Ιερώνυμο. Βάζοντας δίπλα-δίπλα την εικόνα του πρώην και νυν Αρχιεπισκόπου, έχετε έναν ποιμένα κι έναν εθνάρχη.

Δεν είναι μόνο ότι η επίσημη κυβέρνηση, με αυτήν την εξέχουσα τιμή αντάμειψε τον πρώην Αρχιεπίσκοπο για την αδιαφορία του προς τους νόμους, τον αλυτρωτισμό του, την παρεμβατικότητά του σε κοσμικά θέματα, κτλ. Αυτό είναι ήδη άσχημο. Επιπλέον, τον τίμησε σαν αποθανόντα εν ενεργεία αρχηγό κράτους: σαν αυτό που θα ήθελε να είναι. Περνάει δηλαδή στο συλλογικό υποσυνείδητο το δίκαιο των ενεργειών του Χριστόδουλου: έζησε σαν παπάς κι εθνάρχης, τιμήθηκε σαν εθνάρχης, όχι παπάς. Οι θεσμοί και η δημοκρατική κουλτούρα, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα που είναι αναγκαία στην πολιτική ζωή και στο πολιτικό ένστικτο, έχουν πάει περίπατο

Ο Χριστόδουλος – ερήμην του – γνώρισε μια τελευταία νίκη απέναντι στην κοσμική εξουσία. Στο θάνατό του υπήρξε αυτό που δεν μπορούσε να είναι στη ζωή του.

Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι η κυβέρνηση προέβη σ’ αυτήν την πράξη για ψηφοθηρικούς λόγους (για να μη βρεθεί, για παράδειγμα, στη θέση της αγγλικής βασιλικής οικογένειας που στην αρχή αρνήθηκε κηδεία με βασιλικές τιμές στην εξαιρετικά δημοφιλή Λαίδη Νταϊάνα). Η επικοινωνία και η σόου-μπιζ δεν ξέρουν από πρωτόκολλα. Ο Καραμανλής όμως είχε υπογράψει και για τις ταυτότητες… Είχα την ελπίδα ότι έπραξε σαν κοινός καιροσκόπος. Με την απόφασή του να τιμήσει έτσι τον Χριστόδουλο πήγε ένα βήμα παραπέρα. Μοιάζει να πίστευε πραγματικά όταν υπέγραφε, πως δεν αποδέχεται πραγματικά τις βασικές αρχής της σύγχρονης δυτικής δημοκρατίας. Και αν δεν έχει κατασταλάξει μέσα του και θέλει να τα έχει καλά και με το θεό και με τους ψηφοφόρους, είναι πεντακάθαρο πως σαν πολιτικός ηγέτης δεν τον πειράζει εάν η Ελλάδα παίζει με τη θεοκρατία. Το αντίθετο, μπορεί άνετα να την καλλιεργεί.

Και ο θεός ευχαριστημένος και τα κουκιά ολόκληρα. Το δείχνουν πολλά πράγματα, και η ταφή Χριστόδουλου αποτελεί ένα ακόμα: είμαι πεπεισμένος ότι ο Καραμανλής θα μείνει στην ιστορία σαν ο πιο «λίγος» Πρωθυπουργός της μεταπολίτευσης.