Η Άνγκελα Μέρκελ φυσικά είχε κάθε δικαίωμα να δυσανασχετήσει με την οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα. Θα έλεγα ότι είχε κάθε δικαίωμα και να την αρνηθεί, αλλά καθώς η ελληνική κρίση - αποδεδειγμένα πλέον - μπορούσε να συμπαρασύρει κι άλλα κράτη, ακόμα το ίδιο το ευρώ, η όποια διάθεση άρνησης θα έπρεπε να περιμένει. Είχε υποχρέωση να περιφρουρήσει την σταθερότητα κι αργότερα, κάθε δικαίωμα να ζητήσει να βγούμε από το ευρώ, να περιφρουρήσει πλέον την ευρωζώνη όσον αφορά τα δημοσιοοικονομικά μεγέθη και την ηθική των μελών της.Ένα πράγμα όμως δεν μπορούσε να κάνει, δεν είχε το δικαίωμα και αποτελεί το μεγαλύτερο - κι ασυγχώρητο - λάθος της. Αυτό ήταν η ριζοσπατικοποίηση του Γερμανικού λαού. Σ’ έναν ορυμαγδό λαθών, άφησε ελεύθερα προσωπικά εθνικιστικά αισθήματα (θα έλεγα σαν τυπική Ανατολικογερμανίδα, δηλ. μέλος ενός λαού που θέλει να νιώθει περισσότερο Γερμανός από τους Γερμανούς), έδωσε σε ιδεοληψίες το κύρος πολιτικών κι οικονομικών δηλώσεων, έβαλε δεύτερη την Ε.Ε., την ασφάλεια του ευρώ και της ευρωζώνης σε σχέση με την προσωπική πολιτική της καριέρα. Σχεδόν με κακία (δεν μπορώ να βρω άλλη λέξη) ακύρωνε απανωτά κάθε συμφωνία αξιωματούχων της Ε.Ε. για τη σωτηρία της Ελλάδος, συμφωνία στην οποία βέβαια συμμετείχε, εντείνοντας την ανασφάλεια και σπρώχνοντας ένα κράτος, υπολογισμένα και σχεδόν σαδιστικά στον γκρεμό. Δεν λέω ότι δεν έκανε η Ελλάδα λάθη - προς θεού. Όμως τέτοια συμπεριφορά δεν ταιριάζει σε Ευρωπαίο ηγέτη. Δεν κάνεις πολιτική με προσωπικές ιδεοληψίες. Και όντως, η Μέρκελ αποκηρύχθηκε στην Ε.Ε. σαν ‘ελάσσονα προσωπικότητα της Ευρώπης’ ενώ στη Γερμανία, οι ψηφοφόροι που ντρόπαρε με τα εθνικιστικά της καμώματα, φαίνεται πως άρχισαν ν’ αντιλαμβάνονται όχι το ιδεολογικό της ατόπημα αλλά πολύ πρακτικά, πως εξαιτίας της καλούνται τώρα να πληρώσουν πολλαπλάσια χρήματα για τη σωτηρία της Ελλάδος. Για τη σωτηρία μιας οικονομίας η οποία ήταν ανέκαθεν άρρηκτα δεμένη με τη δικιά τους. Όσον αφορά το πρακτικό του ζητήματος, έχω την εντύπωση πως δεν είχε το δικαίωμα ν’ ακολουθήσει μια πολιτική που μαθηματικά οδηγούσε σε πολλαπλασιασμό των γερμανικών δαπανών χάριν των εκλογών στη Βεστφαλία. Ακόμα μια απόδειξη του ότι ένας εθνικιστής ηγέτης είναι βλαβερός κι επικίνδυνος για όλους, συμπεριλαμβανομένου και του δικού του λαού.
Κατά δεύτερο λόγο, αν θέλαμε να δούμε πέρα από τα - τεράστια - λάθη της Ελλάδος, θα σημειώναμε πως οι Γερμανοί δεν αντιλαμβάνονται ότι οι ίδιοι μπορεί να μην έχουν ωφεληθεί προσωπικά από το ευρώ, αλλά ολόκληρη η Ανατολική Γερμανία έχει ανοικοδομηθεί. Λεφτά εισέρευσαν χάρη στην Ε.Ε. στη νέα Γερμανία αλλά πήγαν, με πλήρως συστηματικό και παραγωγικό τρόπο, στην ανοικοδόμηση του πρώην ανατολικού της τμήματος. Έχει σημασία πως η Φινλανδία, μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, σκέφτηκε αν πρέπει να διεκδικήσει τα μικρά εδάφη της Ανατολικής Καρέλια (Karjala) που βρίσκονταν υπό σοβιετική κατοχή από τον Β’ Π.Π. Τελικά δεν τα διεκδίκησαν διότι το κόστος ανοικοδόμησης θα ήταν τεράστιο. Ε, η Γερμανία ανοικοδόμησε σε είκοσι χρόνια το μισό της κράτος. Αυτό δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής των Γερμανών ψηφοφόρων.
Τρίτον, λόγω πολιτισμικής ιδιομορφίας, πολιτικής κουλτούρας ή θρησκευτικών καταβολών, οι Γερμανοί δείχνουν μια πουριτανική στάση στον καταναλωτισμό. Δεν είναι αυτό που λέμε ‘μυαλωμένη’ - είναι πουριτανική. Φυσικά αυτό είναι θετικό για το κράτος τους, δημιουργεί πλεονάσματα, δεν υπάρχουν υπερβολικά αιτήματα (το αντίθετο απ' ό,τι συμβαίνει εδώ) αλλά από την άλλη μεριά πρέπει να γίνει κατανοητό πως κρίνουν την υπόλοιπη Ευρώπη (δεν εννοώ εμάς) μέσα από τη μεγεθυμένη οπτική του συγκεκριμένου πουριτανισμού τους. Επειδή οι ίδιοι επιδεικνύουν μια αξιοθαύμαστη ανοχή στα κελεύσματα του καταναλωτισμού, δεν σημαίνει πως όλοι οι υπόλοιποι λαοί είναι σπάταλοι ούτε πως θα πρέπει να κάνουν το ίδιο μ’ αυτούς. Εάν πρόκειται να υπάρξει ποτέ ενωμένη Ευρώπη, ο καθένας έχει να μάθει κάτι από τον άλλο. Το δικό μας το μάθημα, που βρισκόμαστε στο άλλο άκρο, ελπίζω να το έχουμε πάρει - αλλά δεν σημαίνει πως κανένας άλλος, ούτε ο πιο ισχυρός, δεν έχει ανάγκη να μάθει κάτι.
Τελευταίο, αλλά όχι έσχατο, αφορά μια ανοιχτή συζήτηση που θυμήθηκα πολλές φορές τις τελευταίες ημέρες. Σ’ αυτήν συμμετείχαν (αν το πιστεύετε!) οι Μιτεράν, Μπους πρεσβύτερος, Θάτσερ, Γκορμπατσόφ και Μαλρόνι (πρώην πρωθυπουργός του Καναδά). Παρεμπιπτόντως, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βρω κάτι στο διαδίκτυο, λες και ανοιχτές συζητήσεις μεταξύ πρωταγωνιστών της ιστορίας γίνονται κάθε μέρα! (τελικά, εδώ).
Σ' αυτήν τη συζήτηση λοιπόν, η Θάτσερ είπε, ξαναείπε, ξαναείπε και μετά επανέλαβε πως ήταν αντίθετη στην επανένωση της Γερμανίας διότι «οι Γερμανοί έχουν την τάση να κυριαρχούν». Κι αναρωτήθηκε απελπισμένη (η Γερμανία είχε ήδη επανενωθεί) αν το είπε ήδη ξεκάθαρα ή θα έπρεπε να το επαναλάβει. Λίγο πριν, ο Μιτεράν είχε πει πως αγαπά πολύ τη Γερμανία, τόσο που θα ήθελε να υπάρχουν δύο κι όχι μόνο μια. Και στις δύο περιπτώσεις βλέπουμε μια ανησυχία για το μέγεθος της Γερμανίας και τον κίνδυνο να θελήσει να κυριαρχήσει στην Ευρωπαϊκή οικογένεια, που μας κάνει ν' αναρωτηθούμε πόσο δίκιο είχαν οι περασμένοι (και τόσο σημαντικοί) ηγέτες. Η τάση κυριαρχίας της Γερμανίας ενάντια στην Ε.Ε. παραήταν ορατή στο πρόσφατο διάστημα. Όταν βλέπει κάποιος την κατεξοχήν αντιευρωπαΐστρια Θάτσερ να ανησυχεί πως η Γερμανία θα θέσει τέλος στην ενωμένη Ευρώπη, κάνει δεύτερες σκέψεις για το εάν τελικά το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί τον Δούρειο Ίππο της Ευρώπης ή κάποιο άλλο κράτος. Θα μπορούσε ν' αποδειχτεί το σημαντικότερο μέλος της; Κι όμως, το τελευταίο διάστημα αυτό ακριβώς έδειξε...
Τέλος, οι Γερμανοί θα έπρεπε φυσικά να έχουν αυξημένα αντανακλαστικά απέναντι σε ρατσιστικά στερεότυπα εναντίον λαών. Έχουν βλάψει ανεπανόρθωτα τον κόσμο μ' αυτά κι έχουν καταστραφεί κι οι ίδιοι - θα περίμενε κανείς να μην έχει ξεχαστεί αυτή η παράμετρος. Γι αυτόν το λόγο το ατόπημα της Μέρκελ είναι ακόμα μεγαλύτερο, γι αυτό είπα πως το ασυγχώρητο λάθος της ήταν η ριζοσπαστικοποίηση του Γερμανικού λαού. Εδώ πιθανόν παίζει ρόλο και τ' ότι ο καιρός περνάει: πλέον, οι περισσότεροι Γερανοί, πολιτικοί και ψηφοφόροι, δεν ζούσαν τον Β Π.Π. Αλλά θα περίμενε περισσότερα κάποιος από μια ηγέτη τόσο μεγάλου κράτους. Εκτός κι αν - με βάση τ' ανωτέρω το πιστεύω ακράδαντα - πρόκειται όντως για 'ελάσσονα προσωπικότητα'. Ας ελπίσουμε να ήταν απλώς μια παρένθεση. Η Ε.Ε. δεν αντέχει σε καμιά περίπτωση μια αντιευρωπαϊκή Γερμανία.
