Δεν είναι μόνο το ότι οι Ισπανοί θεσμοθετούν νομικά δικαιώματα για ζώα ενώ συνεχίζουν τις ταυρομαχίες – αυτό είναι το λιγότερο. Μέχρι τώρα ήξερα ότι ο βασικός διαχωρισμός είναι μεταξύ του ανθρώπου και του ζωικού βασιλείου. Η αντιλόπη, π.χ., δεν είναι ‘πιο ζώο’ από τη χελώνα ή το λιοντάρι από τον σκίουρο. Με το ψήφισμα αυτό οι Ισπανοί αναπαράγουν έναν επαχθή ανθρώπινο διαχωρισμό: όπως οι λευκοί κάποτε αναγνώριζαν δικαιώματα μόνο στους λευκούς, οι Άρειοι μόνο στους Άρειους, πολλές εθνικότητες μόνο στα μέλη τους, σήμερα θεσμοθετούνται τα πιο βασικά δικαιώματα (ζωής, ελευθερίας, προστασίας από τη βία και το βασανισμό) μόνο στα πρωτεύοντα θηλαστικά και από αυτά, μόνο σ’ αυτά που έχουν 99% ίδιο γενετικό υλικό με μας.
Πουθενά δεν υπονοείται ότι οι μεγάλοι πίθηκοι (γορίλες, χιμπατζήδες και ουρακοτάγκοι) νιώθουν βαθύτερα τη σκλαβιά ή τον πόνο λόγω υψηλού IQ. Η γονιδιακή εγγύτητά τους αποτελεί αξιωματική απόδειξη για αυξημένα δικαιώματα.
Μου σφίχτηκε το στομάχι. Κάποια ζώα (π.χ. μπαμπουίνοι) θα έμειναν έξω για ελάχιστα DNA διαφορά. Για ολόκληρο το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο ούτε λόγος. Έχει ελλιπές γενετικό υλικό. Αν δεν είναι αυτός προβολή καθαρού ρατσισμού πάνω στα ζώα - τι είναι;
Είναι αλήθεια ότι με αυτόν τον τρόπο τα σύνορα μεταξύ ανθρώπων και πιθήκων μειώνονται (αυτό δηλώνει κι ο επικεφαλής του σχεδίου Pedro Pozas) αλλά όσον αφορά τον άνθρωπο και τα υπόλοιπα ζώα, τα σύνορα βαθαίνουν. Η διττή συμπεριφορά των Ισπανών προς ταύρους και πιθήκους είναι εύγλωττη. Μου φαίνεται σαν να γράφει ο άνθρωπος-θεός τη δική του Γένεση και έφτασε στο χωρίο ‘κατ’ εικόνα και ομοίωση’.
Φυσικά, οι συμπεριφορές μας απέναντι στο ζωικό βασίλειο διαφέρουν. Όλοι έχουμε σκοτώσει κατσαρίδες όλοι σιχαινόμαστε τους ποντικούς – αλλά όχι τις γάτες ή τα άλογα (και ιδίως τα πόνι). Η νυχτερίδα είναι πολύ άσχημο ζώο – τα παραδείσια πουλιά όχι. Τίθεται λοιπόν θέμα υγιεινής (είναι φυσικό να προστατευόμαστε από ζώα που είναι φορείς μόλυνσης, αυτό είναι βιολογία) αλλά και θέμα αισθητικής.
Το τελευταίο είναι καθαρά κουλτούρα. Ο παραλληλισμός στην ανθρώπινη ιστορία είναι οι μαύροι, που με τις πλακουτσωτές μύτες και τα χοντρά χείλη θεωρούνταν κακάσχημοι και εξελικτικά ατελείς. Για ανθρώπινα δικαιώματα ούτε λόγος, μέχρι που ήρθε το πολιτισμικό και πολιτικό πλήρωμα του χρόνου. Τα ζώα δεν μπορούν να έχουν απελευθερωτικό κίνημα, ούτε να ιδρύσουν ρεύμα σαν το ‘Black is Beautiful’.
Θεωρώ πασιφανές το ότι όποιος σέβεται τη ζωή δεν αποφαίνεται για ζητήματα ζωής και βίας με βάση την αισθητική του ή το γενετικό υλικό ενός ζώου – αυτό είναι ναζισμός εφαρμοσμένος στη φύση!
Χάρη στο συγκεκριμένο ψήφισμα, αντιλήφθηκα πόσο εύκολα μπορεί να προβληθεί ένας λανθάνων ρατσισμός στα ζώα, που είναι ‘καθ’ εικόνα και ομοίωση’ ανθρώπινος.
Παίρνω σαν σημείο αναφοράς τον Νίκο Δήμου, γνωστό ζωόφιλο και πολυαγαπημένο μου συγγραφέα, ακριβώς σαν τον τελευταίο άνθρωπο που θα μπορούσε να έχει ίχνη τέτοιων σκέψεων. Σε ένα – πραγματικά εκπληκτικό – δοκίμιό του για το αν τα ζώα λειτουργούν σαν υποκατάστατο αγάπης στους ανθρώπους, είχε υποστηρίξει ότι τελικά λειτουργούν σαν αναντικατάστατο:
Το ζώο ΕΙΝΑΙ. Απόλυτα, αυθόρμητα, τέλεια. Μια ύπαρξη πλήρης. Ο άνθρωπος, από τότε που γεύτηκε το δέντρο της Γνώσης, δεν είναι πλήρης. Διότι ξέρει πως θα πεθάνει.
Η γνώση του θανάτου και της φθοράς, υπονομεύει το ανθρώπινο ον. Το κάνει αβέβαιο, παροδικό, αμφίβολο.
Το ζώο ανήκει στο παν. Είναι η γέφυρα που μας συνδέει με την ζωή πριν από τη γνώση. Ίσως και με τη ζωή μετά τη γνώση...
Αξίζει να διαβάσετε ολόκληρο το κείμενο – είναι μια εξαιρετικά εμβριθής σειρά σκέψεων για τα αγαπημένα μας τετράποδα. Το παράξενο είναι πως ακόμα κι ένας τόσο βαθιά ζωόφιλος, μπορεί να εκφέρει προκαταλήψεις. Στο ίδιο κείμενο και για τα ζώα συντροφιάς αναφέρει: «δεν αρκεί να εξημερώσεις ένα ζώο για να αποκτήσεις και σχέση μαζί του. Όσο και να προσπαθήσετε θα είναι δύσκολο να αποκτήσετε προσωπική επαφή με μια χελώνα.»
Μια φίλη μου, επίσης εξαιρετικά ζωόφιλη, βρήκε σ’ ένα αθηναϊκό δρόμο μια χελώνα. Κοντά υπήρχε μια μονοκατοικία και άφησε τη χελώνα στην είσοδο κλεισμένη, φυσικά, στο καβούκι της. Μια κυρία από το σπίτι την αντιλήφθηκε και βγήκε φωνάζοντας «Νταίζυ!» Την αναζητούσε μέρες. Η χελώνα, με το που την άκουσε έτρεξε προς το μέρος της με το πιο …χελωνίσιο κατοστάρι που μπορείτε να φανταστείτε! Ναι λοιπόν, ίσως ασυνήθιστο, σίγουρα λιγότερο εκδηλωτική, αλλά είναι δυνατή η επαφή και με μια χελώνα.
Η άλλη φορά ήταν στο μπλογκ του – κι εκείνη τη φορά ο αγαπημένος μου συγγραφέας με πλήγωσε πολύ. Αναφέρθηκα στη μεγάλη αγάπη των περισσότερων φιλοξενούμενών του, στις γάτες, λέγοντας πως είχα γάτα σιάμ. Ο λόγος ήταν πως δεν άντεχα να της κάνω στείρωση, ένιωθα ότι θα την άφηνα σχεδόν ανάπηρη. Φυσικά, μια και ζω σε διαμέρισμα δεν μπορώ να έχω 20-24 γατάκια να αλωνίζουν – οπότε παίρνοντας γάτα σιάμ (που τις βρίσκω και εξαιρετικά όμορφες) πάντα έβρισκα ανθρώπους να δώσω τα γατάκια. Ποτέ δεν πούλησα γατάκι (το θεωρώ ανόσιο) και με αυτόν τον τρόπο, και η γάτα ήταν πιο ευτυχισμένη και η δική μου ζωή πιο εύκολη. Σ’ αυτό ο Νίκος Δήμου απάντησε: «Στους ανθρώπους δεν είμαι ρατσιστής - αλλά στις γάτες είμαι. Απεχθάνομαι τις γάτες (και τους σκύλους) ράτσας. Είναι κουτά ζώα, νευρωτικά, υστερικά, φαντασμένα. Δώστε μου any day τον απλό πανέξυπνο κεραμιδόγατο, τον τρυφερό και τον πιστό - κι ας αφήσουμε τα νεύρα και τις υστερίες των σούπερ star για τα γελοία τους καλλιστεία...»
Το πόσο πληγώθηκα τότε δεν λέγεται! Να μου πει τη γάτα μου κουτή, νευρωτική, υστερική, φαντασμένη; Σαν να μου έβρισε δικό μου άνθρωπο! Από τη μια εάν άφηνα τον εαυτό μου ελεύθερο θα μιλούσα πολύ άσχημα, από την άλλη, οικτίρω τον εαυτό μου διότι μίλησα πολύ χαμηλότονα, επιτρέποντας την πιθανότητα να κάνω λάθος. Καταλαβαίνω ότι ο Δήμου αναφερόταν στις κυρίες που έχουν ζώα ράτσας σαν αξεσουάρ και Φιλιππινέζες για να τα βγάζουν βόλτα. Οι γενικεύσεις όμως παίρνουν μαζί με τα χλωρά και τα ξερά – αυτό το ξέρουμε πλέον από εμάς τους ίδιους. Άσε που ένα ζώο δεν ξέρει ότι είναι ‘γαλαζοαίματο’ για να είναι …φαντασμένο. Πιθανώς να είναι αποτέλεσμα λάθους συμπεριφοράς προς το ζώο (που δεν είναι αναγκαστικό να συμβαίνει μόνο σε ζώα ράτσας), ή της ενδογαμίας για να βγει καθαρόαιμο. Σε οποιαδήποτε περίπτωση όμως φταίνε οι άνθρωποι, όχι το ζώο. Το ίδιο μπορεί και να θεωρείται ανάπηρο – να το ρίξουμε στον Καιάδα; Και φυσικά, κι ένας στοιχειωδώς ζωόφιλος θα καταλάβαινε τον πόνο (και το θυμό!) κάποιου που του έβρισαν σκληρά το αγαπημένο του ζώο.
Το θέμα μου είναι ο ρατσισμός στα ζώα. Εν ολίγοις: Με το να θέτουμε τα όμορφα ζώα ή τα ζώα συντροφιάς σε ανώτερο επίπεδο από τα υπόλοιπα, η ευκολία να λέμε ρατσιστικά λόγια για ζώα που δεν μας αρέσουν για λόγους ‘φυλής’ ή αισθητικής, με το ισπανικό ψήφισμα να δοθούν δικαιώματα μόνο στα θηλαστικά που μας μοιάζουν γενετικά, πιστεύω δείχνουμε πόσο κοντά στον ρατσισμό μπορεί να είναι η προδιάθεσή μας προς τα ζώα. Να αναπαράγουμε, ίσως από υποσυνείδητη κεκτημένη ταχύτητα, κάποιες συμπεριφορές και στερεότυπα που δεν θα επιτρέπαμε πλέον να απευθυνθούν σε ανθρώπους.
Όπως είπε (πάλι ο Δήμου) η τάση προς τον ρατσισμό (που στην ουσία είναι η υπερβολική αγάπη του οικείου και η αποφυγή του Άλλου) μπορεί να είναι φυσική και χρειάζεται εγρήγορσή και καθημερινή άσκηση. Νομίζω ότι ο κόσμος των ζώων μπορεί να είναι το επόμενο – ή παράλληλο – πεδίο άσκησης.
Στη φωτογραφία δεν θα μπορούσε να είναι παρά η αγαπημένη μου Λάιλα.
…και ένα από τα παιδάκια της – μια και τα έδινα πάντα σύντομα, το όνομα όλων ήταν …Χαπτιχούλης.
…και επειδή σαν τον δικό μας, κι ο γατόκοσμος μπορεί είναι μικρός, το περασμένο καλοκαίρι φιλοξένησα το δισέγγονο της γάτας μου.
Σημ. Ο εξανθρωπισμός των ζώων ήταν συνηθισμένος από το Μεσαίωνα μέχρι τον 19ο αιώνα (υπάρχουν πάνω από 200 καταγεγραμμένες δίκες ζώων που δεν διέφεραν από αυτές των ανθρώπων: είχαν κατήγορους, δικηγόρους υπεράσπισης, αθωώσεις, φυλακίσεις, εξορίες, εκτελέσεις, κτλ.) Η συνήθεια αυτή εξαφανίστηκε τον 20ο αιώνα λόγω της επίδρασης του ανθρωποκεντρισμού κι επανεμφανίστηκε πρόσφατα χάρη στο οικολογικό κίνημα. Η συζήτηση για το αν πρέπει να έχουν δικαιώματα, είδη εκτός των ανθρώπων, δεν αφορά μόνο τα ζώα αλλά και τις ηλεκτρονικές συσκευές (τεχνητή νοημοσύνη). Οι υποστηρικτές των μηχανών ταυτίζουν την αυτόνομη ύπαρξη με τη δυνατότητα αυτόνομης επικοινωνίας – ενδιαφέρον, αλλά τουλάχιστον στην παρούσα χρονική στιγμή, το θεωρώ γελοιότητα.Ένα άρθρο για το ισπανικό ψήφισμα εδώ
Περισσότερες πληροφορίες για τη γενικότερη συζήτηση στο άρθρο του Gunther Teubner.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου