Οκτωβρίου 05, 2006

Καθημερινά αξιοθέατα

Επίσκεψη σε εκκλησίες και τον καθεδρικό. Τυπική διαδρομή σε ξένο μέρος. Καθόμουνα πάντα στις πίσω θέσεις. Από εκεί βλέπεις πανοραμικά το θόλο και το ιερό, αλλά και περνάς απαρατήρητος από τους πιστούς. Αυτοί ήρθαν εκεί για να προσευχηθούν, εσύ τραβάς φωτογραφίες. Είσαι σε ‘αξιοθέατο’.

Στις εκκλησίες όμως, ξεγυμνώνεται η ανθρώπινη αδυναμία. Ανάμεσα σε ανθρώπους μαθαίνουμε να κρύβουμε τον πόνο μας, να διατηρούμε ένα πρόσωπο αξιοπρέπειας. Στην εκκλησία ο άνθρωπος βρίσκεται πρώτα ενώπιον του θεού. Και αφήνεται. Πώς μπορείς να αγνοήσεις δίπλα σου αυτήν την πραγματικότητα;

Στις ορθόδοξες εκκλησίες οι παρακλήσεις γίνονται κυρίως μπροστά σε εικόνες. Δύσκολα θα σκεφτόμουν να αποτυπώσω (ανώνυμα, απρόσωπα, γενικά) τέτοιες στιγμές. Ίσως στο γονατιστό περπάτημα της Τήνου, που είναι μαζί προσευχή κι δρώμενο. Επίσης, οι μετάνοιες, το σκύψιμο, ο πνιγηρός διάλογος με τις εικόνες, προσδίδουν κάποιο στοιχείο εκτόνωσης κι εξωτερίκευσης. Στις καθολικές εκκλησίες κάθεσαι στα στασίδια και προσεύχεσαι – δεν σε βιάζει κανένας που περιμένει πίσω, βρίσκεσαι μόνος ενώπιον του θεού σε μια ακινησία.

Δεν μπόρεσα να αντισταθώ. Φωτογράφιζα, όσο πιο διακριτικά μπορούσα, τα σκυμμένα πρόσωπα. Λιγοστά. Όποτε κοιτάζω αυτές τις φωτογραφίες, μου πιάνεται η ψυχή. Γιατί η κοπέλα πιάνει το πρόσωπό της, το κεφάλι της, σταυρώνει τα χέρια κοιτάζοντας επιτακτικά στο ιερό;

Κι εκείνα τα τεράστια αγάλματα από πάνω, θα δείξουν συμπόνια στο μικρό σκυμμένο κεφαλάκι του έφηβου; Το κοριτσάκι (σε προηγούμενο θέμα) καθόταν τόσο στητά που μου φάνηκε μαθήτρια θρησκευτικού σχολείου. Σαν να διεκπεραίωνε υποχρέωση.




Α, τι ωραίος που είναι ο καθεδρικός! Μαρμάρινος, με χρυσές λεπτομέρειες, αλφαδιασμένα ξύλινα στασίδια! Μια γεωμετρία απάλυνσης του ανθρώπινου πόνου. Ο κόσμος τετραγωνίζεται, αποκτά τρούλο, δείχνει πιο ασφαλής από όσο είναι έξω και μέσα μας. Και καμπαναριά υψώνονται βοηθώντας τη φωνή να φτάσει πιο ψηλά.

Αγάλματα και εικόνες εκατέρωθεν – «εδώ σε ακούμε» φαίνονται να λένε. «Ησύχασε». Από παντού.

Στις πανοραμικές φωτογραφίες, τα σκυμμένα κεφάλια δεν ξεχωρίζουν – αλλά είναι εκεί. Μέρος του σκηνικού. Σκύβουν στην ανθρώπινη έκφραση της ουράνιας τάξης, ζητώντας λίγη και στη ζωή τους.

Δεν ξέρω αν είναι μαζοχιστικό χαρακτηριστικό μου ή σύμπτωση, αλλά την πρώτη μέρα που έφτασα, είδα ένα παλιό νεκροταφείο από το παράθυρο του ξενοδοχείου και ήταν το πρώτο μέρος που επισκέφτηκα. Και είναι οι άλλες φωτογραφίες, που μου πιάνουν την ψυχή.


Ένα από τα πρώτα πράγματα που είδα, φάνηκε σαν βάρκα που χρησιμοποιήθηκε για αλλού. Το ζωντανό λουλούδι μέσα της μου θύμισε μια άλλη φωτογραφία, από τη Δοϊράνη.

Ξάφνου, άκουσα μέσα μου τους γνωστούς στίχους που δεν ήταν για μια ιδέα, ούτε για τη ζωή. Ήταν για την απουσία. Η μνήμη: ένα αδειανό πουκάμισο, μια Ελένη.

Φωτογράφιζα τα λόγια της θλίψης, σκεφτόμενος πως είναι ίδια σε όλες της γλώσσες – και ας μην τις μιλάς. Το άγαλμα τώρα θυμίζει τα σκυμμένα πρόσωπα του ναού - και οι επιτύμβιοι τις λέξεις τους. Όλα μαρμαρωμένα.


Πρώην κομμουνιστικό κράτος: η ζωή σε τετράγωνα. Η ύβρις της λογικής, του οργανωμένου, του τάχα μου ασφαλούς, δεν δείχνει πουθενά τόσο κενή όσο απέναντι στη μόνη αμετακλητότητα της ζωής. Δεν προσπάθησαν καν να θίξουν το θέμα.


Η φθορά κι αυτού του θανάτου. Και πίσω, θολά, πάντα η χαρά της ζωής.


Τα φθινοπωρινά φύλλα – με σκιές πάνω τους. Ο πιο βουβός συμβολισμός.


Ως και οι γάτοι των νεκροταφείων ήταν εκεί (Κι εγώ ανάμεσα στους συγγενείς των πεθαμένων / κυκλοφορώ / ο συγγενής των γάτων / που είναι άγριοι και μόνοι / και ποτέ δεν μ’ άφησαν / να τους χαϊδέψω). Μάλιστα, ο συγκεκριμένος (τον έβλεπα από το παράθυρο) τριγυρνούσε πάντα στο ίδιο μέρος. Ήταν τάφος τέως πρωθυπουργού και αν δεν είχε πεθάνει πριν 50 τόσα χρόνια, θα ορκιζόμουν πως είναι δικός του. Γιατί μπορεί «Ο Πρόεδρος! / Ακίνητη. Στο κέντρο.» Μπορεί «Χειροκροτήματα. / Α κ ί ν η τ η.»

Αλλά δεν υπάρχει πίστη σαν της γάτας.


Σας μελαγχόλησα.

Λίγο οι φωτογραφίες, λίγο η μετασεπτεμβριανή μελαγχολία της επιστροφής στην καθημερινότητα, λίγο η φθινοπωρινή Θεσσαλονίκη – μαζεύονται πολλά.

Σε τελευταία ανάλυση... τα πραγματικά ανθρώπινα, τα βρίσκεις συνεχώς μπροστά σου όταν επισκέπτεσαι το βασίλειό τους. Πείτε μου εκκλησία και νεκροταφείο που να μη γεννούν σκέψεις που ξεπερνάνε και διακοπές και το καινούριο παρά σε πάνε πίσω στο βασικό και αιώνιο.

Λοιπόν, έτσι ήταν η παραμονή μου έξω; Γεμάτη βαριά ερωτήματα; Θα σας βγάλω ψεύτες... Και γέλασα, και ήπια, και μέθυσα και έφαγα – και γνώρισα καλό κόσμο. Και όσον αφορά τα βαριά και οριζόντια, το όρθιο αλφάδι – να πάρει – νικάει το ξαπλωτό, ακόμα (ή ιδίως) ξαπλωμένο.

Μια ακόμα για το δρόμο...


6 σχόλια:

John D. Carnessiotis "Asteroid" είπε...

Δεν είναι ευχερής και αυτονόητη η μετάβαση από την τελευταία φωτογραφία στο ζήτημα της κατανυκτικότητας! Παρ' όλ' αυτά, προσπαθώ να συγκροτήσω τις σκέψεις μου και να πω ότι παραμένει πάντα πολύ προσωπική η σχέση του ανθρώπου με τα θεία, όπως εξ ίσου πολύ προσωπικό είναι και το πώς λειτουργεί κανείς μέσα σ' αυτή την "σχέση".
Προσωπικά, δεν μπορώ να πάντα να λειτουργήσω ή να νοιώσω κατάνυξη στους μεγάλους και ανοιχτούς ναούς της Δυτικής Εκκλησίας. Πολύ σπάνια μου συμβαίνει να αισθανθώ δέος ή κάποιου είδους επαφή, σε τέτοιες συνθήκες. Διατηρώ μονάχα μιαν εξαίρεση για τον Ναό του St. John the Divine, στην Νέα Υόρκη, ο οποίος είναι τόσο τεραστίων, ξένων για τον άνθρωπο, διαστάσεων, ώστε να μη μπορεί ποτέ να ολοκληρωθεί η κατασκευή του. Τυχαίνει, όμως, για λόγους πολύ προσωπικούς να είμαι συναισθηματικά συνδεδεμένος πάρα πολύ με τον Ναό αυτό, ώστε κάθε φορά να νοιώθω κατάνυξη στο εσωτερικό του. Ίσως να βοηθάει και το σκοτάδι, που επικρατεί...
Ρόλο παίζει και το ότι, όπως όλοι μας, έχω κι εγώ βιώματα από το περιβάλλον των ναών της Ανατολικής Εκκλησίας - γεγονός, πάντως, είναι ότι την κατάνυξη, ακόμη και την ανάγκη της επαφής με το θείο, την νοιώθω σε άδειες εκκλησίες, την ώρα, που δεν υπάρχει σχεδόν κανείς άλλος και δεν ακούγεται τίποτε, που να σε περισπά από την όποια επικοινωνία, καθώς και σε μικρά εκκλησάκια, ξεχασμένα στην ερημιά, στην επαρχία...

Ανώνυμος είπε...

Να σου πω, αν είναι δυνατόν να μελαγχολείς εσυ που μπορείς να δεις ακόμη μέρα και ήλιο. Τι σε έπιασε τώρα; Αυτά τα ταξίδια είναι για να ηρεμεί η ψυχη σου, οχι να συννεφιάζει το μυαλό σου!!!

Alkyoni είπε...

μόλις συνειδητοποίησα πόσο σε ζηλεύω!

Yannis H είπε...

Καλημέρα…

Aster-oid, με όσα έγραψες, μου ήρθε στο μυαλό μια φράση που διάβασα πρόσφατα (αποδίδεται στον Εγγονόπουλο αν δεν κάνω λάθος). «Δεν ξέρω αν είμαι χριστιανός, ορθόδοξος πάντως είμαι σίγουρα»

Με εκφράζει απόλυτα: δεν πιστεύω – για την ακρίβεια, είμαι αγνωστικιστής. Αλλά δεν θα χάσω Επιτάφιο ή Ανάσταση. Τα βλέπω από τη μεριά μου, θεωρώ τις στιγμές – θα φανεί παράξενο – ερωτικές! Νομίζω πως κάπως έτσι (ανθρώπινα, υποκειμενικά, με γενικότερη διάσταση) είδα και τις στιγμές που αναφέρομαι στο post.

Ovi, καταλαβαίνω πως μοιάζει να βγαίνει μελαγχολία με τα τελευταία post. Ευτυχώς δεν συνέβη κάτι συγκεκριμένο, δεν ξέρω αν είναι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα και δεν το καταλαβαίνω. Πάντως, θα προσπαθήσω τα επόμενα να είναι χαρούμενα :)

Alkyoni, δεν κατάλαβα γιατί με ζηλεύεις – και έχει πιο πολύ ενδιαφέρον επειδή ακριβώς από πάνω, ο Ovi ανησυχεί ότι δεν είμαι καλά :)

NinaC είπε...

Ταυτίζομαι απόλυτα με την απάντησή σου, Γιάννη, στον Β612. Όπως έγραψα και στου Πάνου σήμερα, για μένα ο θεός είναι η συνείδηση μέσα μας. Τον κουβαλάω, δεν τον βρίσκω στις εκκλησιές.

Το ποστ μου άρεσε πολύ. Πολύ όμως!

J. είπε...

Εξαιρετικό το χρονογράφημα και φωτορεπορτάζ. Προσωπικά νομίζω ότι στις καθολικές εκκλησιες νιώθεις μάλλον δέος και ενοχή, παρά κατάνυξη. Να σημειώσω ότι βλέποντας τη διαδοχή των φωτογραφιών άρχισα να σκέφτομαι ότι οδηγούμεθα σε μία δραματουργική κορύφωση έως που αντίκρυσα την ξανθιά στην τελευταία φωτογραφία. Εδώ ένιωσα κατάνυξη, το παραδέχομαι...