Ιανουαρίου 28, 2007

Ridi pagliaccio!


Μου θυμίζει gastarbeiter όπως κοιτάζει από το παράθυρο. Ναι, δεν είναι κούκλα – είναι άνθρωπος ολοζώντανος. Διαφέρει με κάποιον εργάτη που παίρνει ξημερώματα το λεωφορείο, στο ότι αυτός φοράει τοπική φορεσιά. Και τι φορεσιά: χρυσοποίκιλτη, με εξαιρετικές λεπτομέρειες και το δέρμα του ζωγραφισμένο μέχρι το τελευταίο εκατοστό! Κι όμως... ενώ η εξωτερική του εμφάνιση εκπέμπει μεγαλοπρέπεια, το βλέμμα του είναι όλο στραμμένο προς τα μέσα.

Βρισκόμουν σ’ ένα συνέδριο στη Ρόδο. Ήταν ένας χορευτής που θα έδινε μια ‘πρώτη γεύση’ της Ταϊλάνδης, προορισμού του συνεδρίου τον επόμενο χρόνο. Στην αρχή, κάποιος Ταϊλανδός επίσημος έδωσε τα απαραίτητα ‘inside info’ για την κουλτούρα του, σαν να πρόκειται να αποκαλυφθούν μυστικές τελετές από την άλλη άκρη του κόσμου στο ελληνικό νησί - και μάλιστα, σε θεατές που φτάσανε με πακέτα ταξιδίων και κρατάνε ένα κοκταίηλ στο χέρι. Ο χορευτής, μετά τον τελετουργικό του χορό στο φόρουμ (όπου πριν λίγο ανακοινώνονταν ο ετήσιος απολογισμός), βγήκε στο λόμπι του ξενοδοχείου για να ποζάρει και να φωτογραφηθεί με τους συνέδρους.


Η ‘gastarbeiter’ στάση που τον πέτυχα, ήταν τυχαία. Το παράθυρο του ξενοδοχείου (φαίνεται και στην πάνω φωτογραφία) έτυχε να μοιάζει με παράθυρο λεωφορείου, ενώ μάλλον πόζαρε σε κάποιον και φαινόταν σκεφτικός μόνο από τη δική μου γωνία.

Ή μήπως συνέχιζε με μια σύγχρονη εκδοχή του χορού στο λόμπι;

Ο τελετουργικός χορός στο φόρουμ, ενέπλεκε τον ίδιο και το Πνεύμα του Κακού. Ενώ ήταν σκυμμένος και ασχολούταν με τις τέχνες, το Πνεύμα του Κακού ήρθε από πίσω του, του έδεσε τα χέρια σε δύο μπαστούνια, και χάρη σ’ αυτά τον χειριζόταν σαν μαριονέτα (οι απολαύσεις του κόσμου αποπέμπονται από τις περισσότερες θρησκείες). Στην κάτω φωτογραφία (με θολωμένο το φόντο) φαίνεται το Πνεύμα του Κακού με τα μπαστούνια που έλεγχαν τον άτυχο, ευπρόσβλητο στις ηδονές πρίγκιπα.


Παρ’ όλες τις προσπάθειές του, δεν μπόρεσε να απελευθερωθεί και ο χορός δεν είχε happy end. Κι όμως... ο αρχαίος χορός υποταγής στο επιφανειακό κι εφήμερο, μπορεί να ολοκληρώνεται στην εποχή μας: κυριολεκτικά, σε ένα λόμπι ξενοδοχείου. Η σκηνή μπορεί να αφορά ένα αρχαίο πολιτιστικό σύμβολο που άγεται και ‘κινείται’ με βάση μπαστούνια του επιφανειακού. Να βλέπουμε μια κουλτούρα που βρίσκεται, για λόγους έξω από αυτήν, σε λάθος τόπο και κοινό.

Κάθε κουλτούρα έχει δική της δυναμική, απαιτεί χρόνο, κόπο, μελέτη για να την πλησιάσεις. Χάριν του τουρισμού γίνεται εύκολο έκθεμα – κι επειδή μια κουλτούρα δεν μπορεί να είναι ‘εύκολη’ εκ φύσεως, κατεβαίνει στο επίπεδο θεατών από πακέτα ταξιδίων. Πιο χαμηλά ακόμα, γιατί αυτή δεν κρατά ποτήρι κοκταίηλ. Αφαιρώντας τα εφέ, αποκαλύπτεται το παράταιρο.


Ο κλόουν που κλαίει, το Τέρας με την τρυφερή καρδιά, είναι φιγούρες-οξύμωρα. Οπτικά παραπέμπουν σε χαρά ή σε κακία, ενώ συναισθηματικά αποπνέουν το ακριβώς αντίθετο. Η φιγούρα-πρώτυπο του κεφιού με το ζωγραφισμένο χαμόγελο και τα αστεία ρούχα, γίνεται απίστευτα τραγική όταν δακρύζει και ακούει τα λόγια «Γέλα Παλιάτσο!». Το ίδιο και ο χορευτής με την εκθαμβωτική φορεσιά, που ομφαλοσκοπεί στις γαλαρίες ξενοδοχείων. Ένας πρίγκιπας-gastarbeiter.

Ιανουαρίου 25, 2007

Διάλειμμα για διαφημίσεις (και πάλι, όχι πραγματικές).


...παρά συνέχεια του άλλου post για τα εσώρουχα Triumph. Τώρα, σειρά έχει η NOKIA και το υπέροχο σλόγκαν Connecting People. Οι διαφημίσεις είναι πάλι από πανεπιστημιακή εργασία, που ξεθάβω.


Να σας πω ότι η NOKIA είναι χωριό, για την ακρίβεια, προάστιο της πόλης του Tampere όπου έζησα δέκα χρόνια. Παλιά έβγαζε ελαστικά αυτοκινήτων και το συγγενικό τους είδος μπότες ψαρέματος (τις τελευταίες νομίζω τις βγάζει ακόμα). Μπήκε όμως στο χώρο της υψηλής τεχνολογίας με θαυμαστά αποτελέσματα. Εμείς, φοιτητές των κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπουδών, φτωχοπρόδρομοι σε σχέση με τους φοιτητές του Πολυτεχνείου, προσπαθούσαμε με νύχια και με δόντια για κάποια υποτροφία πάνω σε κάποιο παράξενο θέμα. Αυτοί, με τη NOKIA δίπλα τους, δούλευαν ήδη πριν τελειώσουν τις σπουδές τους, έκαναν το μάστερ τους σε θέματα που ανακοίνωνε η NOKIA ότι χρειάζονται έρευνα (και φυσικά την πλήρωνε), ενώ παράλληλα, με το που έμπαινες κάτω από τη στέγη της, έπαυες να πληρώνεις τηλέφωνο. Σου έδινε το τελευταίο μοντέλο της για να το δοκιμάζεις και αναλάμβανε το λογαριασμό σου (ένας φίλος από την Γκάνα, έφτασε να έχει μεγαλύτερο λογαριασμό από μισθό!).


Άλλος φίλος μου, Γιαπωνέζος, είχε βρει δουλειά σαν μεταφραστής των ενδείξεων στη γλώσσα του. Τι νομίζετε; Αυτά τα ‘ΞΕΚΛΕΙΔ’ και ‘ΑΝΑΠΑΝΤΗΤΗ ΚΛΗΣΗ’, οι παράξενες λέξεις που μπήκαν πριν λίγα χρόνια στη ζωή μας, από κάτι τέτοιους τύπους ξεκίνησαν. Που έτυχε να βρίσκονται εκεί και δεν μπορούσαν να δουλέψουν διαφορετικά.


Όταν ήμουν εγώ στο Tampere, οι ελληνικές ενδείξεις είχαν ήδη γίνει. Ο μόνος τρόπος που μπόρεσα να δουλέψω στη NOKIA, ήταν (όντας ο μόνος Έλληνας στο πανεπιστήμιο) σαν δοκιμαστής για την αναγνώριση φωνής στα ελληνικά. Κάτι σαν ομιλών ελληνικό χοιρίδιο. Ναι, ναι, πάνω μου χτίστηκε η ελληνική αναγνώριση φωνής της ΝΟΚΙΑ. Γι’ αυτό, εάν αντιμετωπίσετε πρόβλημα κάντε το λάμδα σας κομματάκι πιο βαρύ. Θα δείτε.

Τι άλλο θέλετε; Μέχρι και inside information σε τεχνολογικά θέματα παίρνετε!

Για την ιστορία, οι διαφημίσεις έτυχαν θετικής αποδοχής πλην όμως, έκανα το λάθος να τις στείλω πρώτα στον διευθυντή marketing της ΝΟΚΙΑ, ο οποίος με παρέπεμψε φυσικά στη διαφημιστική του. Δεν ξέρω αν θα είχαν τύχη στο εμπόριο – πάντως, καμιά διαφημιστική δεν θα υιοθετούσε ιδέες από κάποιον απ’ έξω, όταν ο πελάτης της ξέρει ότι είναι απ’ έξω. Μια διαφημιστική διαθέτει πάντα το καλύτερο προσωπικό και το υπερασπίζεται.

....όλες έτυχαν θετικής αποδοχής, πλην μιας. Δεν μπορούσα, έκανα και μια κουλτουριάρικη διαφήμιση.


Με το που την είδε ο Γιαπωνέζος φίλος μου, κάθισε απέναντί μου και άρχισε χαμογελαστά αλλά και πολύ σοβαρά: “Yannis, look now...”

Ιανουαρίου 21, 2007

Οι Νεοέλληνες: Πόντιες πουτάνες

- Πώς αυτοκτόνησε η τελευταία Πόντια πουτάνα;
- Έμαθε πως οι άλλες πληρώνονται.

Κάπως έτσι είναι οι Νεοέλληνες. Πουλάνε την αξιοπρέπειά τους, τη δημοκρατία τους, τον πολιτισμό τους, χωρίς αντίτιμο. Γιατί, άντε, το να πουληθείς σε έναν πολιτικό, μπορεί να σου επιτρέψει, όχι ν’ αφήσεις την πουτανιά, αλλά να γίνεις μεγαλοτσατσά: σε καμιά Εφορία, Πολεοδομία, γενικά στο Δημόσιο.

Αλλά να πουλάς τον πολιτισμό σου; Το ανθρώπινο δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, στην ιδιωτική ζωή; Τι κερδίζεις όταν ανέχεσαι μπροστά στα μάτια σου να υποβαθμίζουν μια συζήτηση σε κραυγές, βρισιές και «σκάσε εσύ να μιλήσω εγώ»; Όταν βλέπεις συμπολίτες σου να ξεφτιλίζονται δημόσια μέχρι να χτυπήσουν πάτο; Δεν θα γυρίσουν αυτά μπούμερανγκ; Και έστω πως δεν σκέφτεσαι ότι σε αφορά η ποιότητα του χώρου που ζεις - δεν σκέφτεσαι ότι μπορεί κάποια στιγμή να αφορούν προσωπικά εσένα; Μια τέτοια ώρα ήρθε, με τις κάμερες σε δημόσιους χώρους. Η προστασία της ιδιωτικής ζωής, μας αφορά όλους. Έφτιαξα μια (πρόχειρη) λίστα για το πόσο επιδερμικά ή αλόγιστα αντιμετωπίσαμε τα πρώτα σημάδια έλλειψής της (και επειδή πολλά από αυτά παγιώθηκαν, τα αντιμετωπίζουμε ακόμα).

Δεν μπορούμε να μιλάμε τόσο σοβαρά τώρα για την προστασία της ιδιωτικής ζωής...

Επειδή όταν μιλούσαμε για τις κασέτες του Κορκολή που έπαιξε ο Τριανταφυλλόπουλος βρέθηκαν τόσοι να τον υποστηρίξουν. Και του επετράπη τότε, από κανάλια και εισαγγελείς, να συνεχίσει μετά Βαίων και κλάδων την εκπομπή του.

Επειδή η κρυφή κάμερα θεωρείται πλέον θεσμικό δικαίωμα των καναλιών - στη φανερή κάμερα στην Ερμού θα κολλήσουμε; Σήμερα πιο σπάνια θα δεις ενημερωτική εκπομπή χωρίς κρυφή κάμερα: είναι δείγμα δημοκρατίας κι ελευθερίας της έκφρασης.

Επειδή κανείς δεν αγανακτεί, ούτε κινείται το ΕΡΣ όταν κάθε καλοκαίρι στις ειδήσεις (αλλά και κάθε φορά που αναφέρονται θέματα όπως διακοπές, παραλίες, τουρισμός, κτλ.) το οπτικό υλικό αποτελείται από ζουμαρίσματα σε κώλους και βυζιά συμπολιτών μας. Οι γυναίκες στην παραλία (θα το προσέξατε) γυρίζουν το πρόσωπο ενώ τα μάτια μας πλησιάζουν (δίκην ελευθερίας του Τύπου) στα οπίσθιά τους.

Επειδή όταν μαθητές βιντεοσκοπήσανε τη συμμαθήτριά τους που βιαζότανε, το θέμα ήτανε τα κινητά στα σχολεία. Ερώτηση: εάν κάποιος σκότωνε με όπλο συμμαθητή του, το θέμα θα ήτανε τα όπλα στα σχολεία; (Πρόπερσι στον Καναδά, κάποιος ζούμαρε στο μπούτι μιας κοπέλας σε ένα μπαρ. Τον αντιλήφθηκε ο φίλος της, του έσπασε το κινητό και έγινε πρώτο θέμα στις ειδήσεις.)

Επειδή το ‘κάπου πήγα κάποιον είδα κάτι μου ‘πε να σας πω’ έγινε μοντέλο ενημέρωσης. Δεν ακούμε να μιλάνε πλέον για πολιτική αλλά (σαν μπανιστιρτζήδες) για παραπολιτική.

Επειδή ανεχόμαστε τον κάθε ηλίθιο «δημοσιογράφο» να βρίζει τη δημοκρατία μας prime time και να μην κουνιέται φύλλο – ούτε τον καταποντίζουμε στα νούμερα τηλεθέασης.

Επειδή ανεχόμαστε την κάθε παρουσιάστρια του κώλου να ξεφτιλίζει στο γυαλί άτομα μειωμένης νοημοσύνης και κάθε αναξιοπαθούντα με ζωντανό κοινό τα ΚΑΠΗ της τάδε περιοχής (σε πολιτιστική εκδρομή;) και δεν επεμβαίνει κανένας, ούτε εμείς τη σουτέρνουμε στα νούμερα. Αντίθετα, τέτοιες εκπομπές πολλαπλασιάζονται.

Επειδή σαν πουτάνες του κάθε πολιτικού, αφεντικού και κόμματος βλέπουμε τα πάντα από το επίπεδό μας – πρώτα απ’ όλα, την «κοινή» λογική.

....«Δεν δικαιούμαστε δια να ομιλούμε για τις κάμερες σε δημόσιους χώρους» θα μας έλεγε κάποιος από τα παλιά.

Στον νταβατζή μας, για να του τα ακουμπήσουμε - όχι για να μας δώσει κάτι. Είπαμε, είμαστε και Πόντιες.

Ιανουαρίου 17, 2007

Το Νέο Σύμπαν

Κάποτε, όταν ακόμα πίστευα ότι η γη είναι επίπεδη, σκεπτόμουν τι παράξενο πράγμα είναι το πλήρες ερμηνευτικό λεξικό (π.χ. το Webster’s). Σκεφτείτε: είναι ένα βιβλίο που περιέχει τον εαυτό του. Κάθε λέξη που βρίσκεται μέσα του και χρησιμοποιείται για να εξηγήσει άλλες λέξεις, υπάρχει και σαν λήμμα όπου εξηγείται η δική της σημασία – με τη χρήση άλλων λέξεων, που υπάρχουν επίσης σαν λήμματα, κοκ. Είναι η πεμπτουσία της αυτάρκειας, ένα κλειστό σύνολο πολιτισμού. Δεν χρειάζεται να διαβάσεις άλλο βιβλίο για να γνωρίσεις (σύντομα κι επιγραμματικά) τα πάντα. Για έναν ιστορικό του μέλλοντος που ήθελε να μάθει για τον πολιτισμό μας, θ' αποτελούσε το απόλυτο εύρημα.

Ένας κόσμος, ένα βιβλίο λοιπόν. Ιδίως ένα ερμηνευτικό λεξικό της αγγλικής, της πιο διεθνούς γλώσσας τους αιώνες που αναπτύχθηκε η γνώση, με τις περισσότερες προσμίξεις, δάνεια και επαφές με άλλους πολιτισμούς. Σχεδόν ο κόσμος ολόκληρος. Αλλά ...επίπεδος.

Ξεκίνησα με τη φράση «Κάποτε, σκεφτόμουν...» Γιατί σήμερα διάβαζα τη Wikipedia. Έβλεπα ένα άρθρο για τα χριστιανικά τελετουργικά αυτοτιμωρίας, πήγα στους Μυστικούς της θρησκείας και ξαφνικά βρέθηκα με ανοιγμένα τόσα παράθυρα που σίγουρα δεν θα προλάβω να διαβάσω: από μια ουσία που παίρνει κάποια σέκτα Μυστικών, μέχρι τον εθνικιστικό μυστικισμό και τη θρησκευτική έκσταση. Και πόσα παράθυρα θα ανοίξω από καθένα από αυτά τα θέματα;

Ένας κόσμος ένα βιβλίο το λεξικό; Με το ίντερνετ, όλος ο κόσμος έγινε πλέον ένα βιβλίο. (Όνειρο του Mallarmé που δεν το πρόλαβε). Και ανακαλύψαμε το νόμο της βαρύτητας, την κίνηση των πλανητών. Κάποιοι, πριν ελάχιστα χρόνια, έλεγαν σε περιοδικά και διαλέξεις: και όμως γυρίζει... Μερικοί χρειάζεται να το λένε και σήμερα σε πεισματάρικα, ανενημέρωτα ακροατήρια.

Επίσης, ένα λεξικό, καθώς πιάνει δεδομένο χώρο, τείνει να είναι κι εσωστρεφές. Περιέχει τον εαυτό του. Δεν θα μπορούσαμε να το πούμε αυτό για το ίντερνετ. Εξωστρεφές, αδηφάγο, είναι ένα σύμπαν που εξαπλώνεται συνεχώς. Τείνει να περιέχει τα πάντα – μια Μαύρη Τρύπα πληροφοριών, η εντροπία του κόσμου μας μέσα από ήχους, κείμενα κι εικόνες, απαλλαγμένα από τη Βαβέλ των αισθήσεων: όλα μεταφρασμένα σε 0 και 1. Η θαυμαστή λειτουργία του υπερκειμένου (hypertext): Δυνητικά, κάθε λέξη μπορεί να είναι link στην ερμηνεία της , στην ιστορία της, στο νόημά της, στις έννοιες που είναι δεμένη, στις θεωρίες, στις συγκρούσεις μελετητών που την αφορούν, σε ό,τι κουβαλά πάνω της. Και μιλάμε για ένα είδος site – σαν τη Wikipedia – που είναι σταγόνα στον ωκεανό του ίντερνετ. Κλάσμα σταγόνας. Οι πλοηγοί μας, το Google και το Yahoo! μας δείχνουν το χάρτη αλλά ποτέ δεν βλέπουμε τον ορίζοντα (βλέπετε 20 από 254.000 αποτελέσματα, χρόνος αναζήτησης 1,7 δευτερόλεπτα).

Κοιτάζω το κυβικό λεξικό και σκέφτομαι το δέος που μου γεννούσαν οι σκέψεις περί αυτάρκειας (ακόμα το νιώθω). Το ίντερνετ είναι τόσο μεγάλο, που δεν μπορώ ακόμα να το συνειδητοποιήσω. Σαν μια μεγάλη έκπληξη που μας αφήνει άφωνους, το αντιμετωπίζουμε παραζαλισμένα.

Αλλά δεν έχουμε και άδικο: είναι τόσο νέο κι αφηρημένο! Πού είναι αλήθεια ο κυβερνοχώρος; Τι ώρα είναι αυτή τη στιγμή στον κυβερνοχρόνο; Βλέπουμε το χάρτη σε δευτερόλεπτα με τις μηχανές αναζήτησης, αλλά ποτέ δεν βλέπουμε τον ορίζοντά του. Γι’ αυτό, κάποιοι τον φαντάστηκαν. Ζωγράφισαν έναν ψεύτικο ορίζοντα στον τοίχο, λες και το ίντερνετ είναι το γιγάντιο στούντιο του Τρούμαν Σόου. Κοιτάξτε εδώ, εδώ, εδώ, εδώ, εδώ ή εδώ.

Πρόκειται, βέβαια, για ζωγραφιές. Το ίντερνετ δεν είναι ένα γιγάντιο στούντιο, δεν είναι fake αλλά ένα Σύμπαν γνώσης και πληροφορίας που εξαπλώνεται συνεχώς. Ίσως, με κάποιο εξωγενή παράγοντα (τρίτο παγκόσμιο, μετεωρίτη) να αρχίσει να συρρικνώνεται. Μέχρι να γίνει πλέον μια κουκίδα, κάποια bytes σ’ έναν υπολογιστή σε μια σπηλιά - που πιθανόν να περιέχει το Webster’s.

Κι επειδή μ’ αρέσει η ιδέα των παράλληλων συμπάντων, υπάρχει και το www2, ενώ από εκείνα τα τελευταία bytes της σπηλιάς μπορεί να ξαναξεκινήσει όλο το νετ. Γιατί, υπάρχει καμιά βεβαιότητα ότι αυτό είναι το πρώτο ίντερνετ που δημιουργήθηκε, ή το πρώτο Σύμπαν που κατοικήθηκε; Στο Μεγάλο Χρόνο, εάν έχουν υπάρξει διαδοχικά Μπιγκ Μπανγκ και Μπιγκ Κρας, όλα είναι πιθανά.

Μου φαίνεται φυσικό που καταλήγω εδώ. Ρέπουμε στη μεταφυσική και στο παραμύθι, σαν μικρά παιδιά, όταν ασχολούμαστε με κάτι που μας ξεπερνάει.

Ιανουαρίου 14, 2007

Τραγωδία εστί μίμηση πράξεως

...αλλά όχι οποιασδήποτε: πρέπει να είναι σπουδαία, τέλεια κι έχουσα μέγεθος. Ας φανταστούμε λοιπόν μια τραγωδία σε κοσμικά μεγέθη. Ήρωες είναι ο θεός και ο άνθρωπος, χρόνος η ιστορία και χώρος ο κόσμος. Μέσα από την πλοκή και τους διαλόγους θα διαπραγματεύεται μια βασική αντίφαση: ενώ ο θεός επιτάσσει στους πιστούς να βοηθούν τους συνανθρώπους τους, ο ίδιος, με τις πράξεις του, αφήνει να πονάνε αθώοι. Είναι μια αντίφαση που δεν τίθεται στη βάση της πίστης (ο ερωτών μπορεί κάλλιστα να παραμένει πιστός), αλλά της λογικής.

Οι περισσότεροι κάποια στιγμή αναρωτήθηκαν για τη θεία δικαιοσύνη. Για όσους δεν αμφισβήτησαν την ύπαρξη του θεού, ο πόνος δικαιολογείται είτε σαν δοκιμασία της πίστης, είτε σαν τιμωρία. Για κάποιους βέβαια η ενοχή είναι αδύνατη - κλασικό παράδειγμα ένα μικρό παιδί. Δεν θα μπω σε μελοδραματικές περιγραφές (μια σωστή τραγωδία δεν αποβλέπει στο εύκολο δάκρυ) αλλά γίνομαι κατανοητός. Το θέμα είναι: θα αφήναμε, εάν ακολουθούσαμε τις θείες επιταγές, κάποιον αθώο να πονάει; Δεν θα μας τιμωρούσε ο θεός εάν αγνοούσαμε τις επιταγές του; Θεός και άνθρωπος κατ’ εικόνα και ομοίωση – αλλά από την ανάποδη. Το είδωλο κοιτάζει ερευνητικά το πρωτότυπο. Για τον Άνθρωπο, δεν υπάρχει πιο τραγικό πεδίο σύγκρουσης με τον Δημιουργό του από τη λογική.

Δεν χρειάζεται να γράψουμε τέτοια τραγωδία - έχει ήδη γραφεί. Ήρωας είναι το πιο απόλυτο θύμα της μυθολογίας, η Ιώ. (Στην τραγωδία, όπως στη μυθολογία οι ρόλοι είναι απόλυτοι: ο Ισχυρός, το Θύμα, ο Βοηθός, κτλ.). Μοναδικό φταίξιμο της Ιούς ήταν πως την ερωτεύτηκε ο Δίας. Η Ήρα το πήρε είδηση και τη μεταμόρφωσε σε αγελάδα. Ο Δίας την ήθελε ακόμα κι έτσι, και μεταμορφώθηκε σε ταύρο. Τότε η Ήρα της έστειλε μια βοϊδόμυγα που την κυνηγούσε μέχρι τα πέρατα του κόσμου. Το όνομά της έφτασε να σημαίνει ‘αλίμονο’ στα αρχαία, συνώνυμο του ‘ιού’ και ‘ωιμέ’. Τι θα παθαίναμε εμείς εάν κάναμε κάτι παρόμοιο; Οι απόγονοι της Ιούς στις Ικέτιδες του Αισχύλου αναρωτιούνται:

Τι όταν πουλί σπαράξει άλλο πουλί, πώς θα ‘ναι αμόλευτο;

Θα ήταν βαθιά ασέβεια να κρίνουν ως άδικες τις πράξεις του Δία (είπαμε ότι η αμφισβήτηση δεν αγγίζει την πίστη). Ο χορός αναφέρεται σε κάτι που ίσως κάνει ένας θνητός, κρίνοντάς τον με τις επιταγές του Δία.

Πώς μπορεί ένας άνδρας αγνός να λέγεται όταν με τη βία γυναίκα αρπάξει αθέλητά της δίχως να στέργει κι ο γονιός;

Όλοι ξέρουν πως θα τιμωρηθεί:

Μέσα στον Άδη μήτε νεκρός την τιμωρία για τέτοια που' καμεν έργα θα ξεφύγει, διότι άλλος Δίας εκεί στους πεθαμένους τα κρίματα όλα σε στερνή δικάζει κρίση.

Ο Αισχύλος αφήνει εδώ ένα αμείλικτο υπονοούμενο μέσω του χορού: Γιατρέ, θεράπευσε πρώτα τον εαυτό σου! Σφάζει τον Δία με το βαμβάκι. Ποιός θα το περίμενε, τέτοια επιχειρηματολογία από τον πιο θεοσεβούμενο των ποιητών! Να σημειώσουμε ότι ο ‘άλλος Δίας’ είναι πάλι ο ίδιος ο Δίας (ο Πλούτωνας ήταν μια άλλη μορφή του).

Μια άλλη εκδοχή της τραγωδίας υπάρχει στην ιουδαϊκή θρησκεία. Το απόλυτο θύμα εδώ είναι ο Ιώβ (που το όνομά του μαρτυρά μια συγκινητική ετυμολογική σχέση με την Ιώ). Ο θεός της Παλαιάς Διαθήκης κυριολεκτικά παίζει μαζί του για να τον δοκιμάσει. Μάλιστα, μεταξύ άλλων, σκοτώνει με αρρώστιες τα παιδιά του - και κάποιοι θεολόγοι υποστηρίζουν ότι κέρδισαν γιατί θα πάνε στον παράδεισο.

Δεν βρέθηκε κάποιος Μελωδός να γράψει έναν ύμνο για τον Ιώβ σαν τον Αισχύλο: Πώς μπορεί ένας άνθρωπος χριστιανός να λέγεται όταν βασανίζει αθώους; Δεν ξέρω πως θα συμβιβαζόταν αυτή η ιστορία με το κήρυγμα της απόλυτης αγάπης, πάντως ο Χριστός δεν αναφέρθηκε ποτέ στον Ιώβ.

Πίσω στην αρχαία Ελλάδα, η αντίφαση του ‘άδικου θεού’ που άλλα πρεσβεύει στους πιστούς και άλλα πράττει, ως ένα βαθμό ξεπεράστηκε. Σύμφωνα με ένα δεύτερο μύθο η Ιώ τελικά απελευθερώθηκε. Ο Δίας δέχτηκε ότι είχε κάνει λάθος.

Ποιός ήταν τότε που τη δύστυχη, την οιστρομανιασμένη γιάτρεψε και πολυπλάνητην Ιώ;
Αυτός που μέσα στους ατέλειωτους αιώνες βασιλεύει, ο Δίας.


Όταν δεν μπορείς να αλλάξεις την πραγματικότητα, δημιουργείς μια νέα ελπίδα αλλάζοντας το θεό σου. Αν ήμουν αρχαίος και είχα μια μεγάλη ανάγκη, θα ήλπιζα ότι αύριο ο Δίας μπορεί να ξανασκεφτεί κι εμένα.

Ο Gilbert Murray σημειώνει ότι ο Δίας έμεινε στην ιστορία ως ο μόνος από τους κυρίαρχους του κόσμου που διατηρούσε την «ανάμνηση του πόνου» από τότε που μάχονταν για την κυριαρχία του. Είναι ένας θεός που αναγνωρίζει ότι έκανε λάθος.

* * *

«Τραγωδία εστί μίμηση πράξεως» – αυτό είναι κυριολεξία μεταξύ θεών κι ανθρώπων. Οι θεοί ‘δοκιμάζουν’ και ‘τιμωρούν’ τους πιστούς. Διαφορετικά δεν θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε τον ανθρώπινο πόνο. Κι εμείς, στην αδιάφορη καθημερινότητά μας, μάλλον τέτοιους θεούς μιμούμαστε. Ίσως μάλιστα γι’ αυτό τους δημιουργήσαμε έτσι και γι’ αυτό τους δικαιολογούμε.

Ο πόνος συνεχίζει να υπάρχει ανεξάρτητα από τις ιδιότητες που αποδίδουμε στο θείο. Έτσι, ένας θεός που αναγνωρίζει ότι έκανε λάθος και το διορθώνει, δεν θα ανήκε σε έναν κόσμο πιο τέλειο από το δικό μας. Θα ανήκε όμως σε έναν κόσμο πιο ανθρώπινο. Έναν κόσμο λιγότερο απόλυτο, πιο λογικό (ναι, η λογική είναι πολύ ανθρώπινη). Και αν έκανα κάποια μακρινή ευχή, ίσως ηθικοπλαστική, θα αφορούσε μια «μίμηση πράξεως» ενός τέτοιου θεού, που αναγνωρίζει τα λάθη του. Έτσι θα ελαττώναμε την τραγικότητα της καθημερινής μας περιπέτειας. Θα ήταν μια πιο επιθυμητή κατ’ εικόνα και ομοίωση.

Και έτσι, θα περνούσαμε την κάθαρση της κοσμικής τραγωδίας, ίσως πιο τρωτοί, αλλά ανανεωμένοι και μαζί. Ο θεός μας κι εμείς, επιτέλους, δίπλα-δίπλα.

Ιανουαρίου 13, 2007

Ένα ποίημα με λουλούδια

Σήμερα ονειρεύτηκα ένα ποίημα. Ξεκίνησε με μια γλυκιά ασιάτισσα που στοίβαζε μικροσκοπικά πέταλα λουλουδιών στο δάχτυλό της φτιάχνοντας μια κυρτή σταγόνα, ένα όρθιο λευκό λυχνάρι με στίγματα από ύπερους. Αυτό το εύθραυστο οικοδόμημα ήταν η αιτία για το ποίημά της, το ‘χούι’ που το γεννούσε. Το ξαναέφτιαξε δυο-τρεις φορές, γιατί χωρίς αυτό δεν μπορούσε να μιλήσει. Η φωνή της, αργή και τραγουδιστή.

Δεν θυμάμαι λέξη από το ποίημα, εκτός του ότι ήταν απίστευτα λυρικό. Και δεν ήταν ένα ποίημα για μένα – δεν ήταν καν δική μου κοπέλα στο όνειρο, τραγουδούσε για κάποιον άλλο. Εγώ ήμουν μαγεμένος θεατής της – ή καλύτερα, της τέχνης της. Μέσα στον ύπνο επαναλάμβανα κάποιους στίχους, ελπίζοντας να τους θυμάμαι όταν ξυπνήσω. Αποτύπωνα το συναίσθημα που μου γεννούσε με κάποιες λέξεις-κλειδιά. Μάταια.

Το τωρινό συναίσθημα είναι μακρινή ηχώ ενός κρότου που σιώπησε. Σαν την εικόνα του ονείρου, που προσπάθησα να φτιάξω.

Ιανουαρίου 12, 2007

MEGA κι έξω, ακόμα στο ALPHA είμαστε, Αντ’ ένα και με το ζόρι

Η επίθεση στην αμερικανική πρεσβεία με συγκλόνισε. Την έμαθα μάλιστα μεσημέρι, όταν οι μεγάλες ειδήσεις είχαν ειπωθεί και έτρεχαν πλέον οι παρα-ειδήσεις, οι περιφερειακές δηλώσεις. Κι εκεί που περίμενα ν’ ακούσω τα βασικά, άκουγα ό,τι πιο τετριμμένο μπορεί κάποιος να φανταστεί. Μετά από μισή ώρα ραδιόφωνο (δικτυακή ΕΡΑ) κατάλαβα κάτι σαν: Βόμβα χτύπησε την αμερικάνικη πρεσβεία που χτυπήθηκε από βόμβα τα ξημερώματα από βομβιστές.

Αν η επίθεση με συγκλόνισε, η συζήτηση γι αυτήν με αηδίασε. Μια είδηση παγκόσμιας εμβέλειας καταλήγει αντικείμενο διαμάχης ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Πεδίο δόξης λαμπρό για κάθε κομματάρχη, λες και το CNN θα μεταδώσει τις δηλώσεις του – στο κάτω-κάτω, έρχονται από τον πυρήνα της κρίσης! Δείχνουν τη σοβαρότητα που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση (η νυν και η δυνάμει) το θέμα.

Δημοσιογράφοι; Ο Πρετεντέρης (εξ απορρήτων του πρώην πρωθυπουργού) να βρίζει την ανεξάρτητη αρχή προσωπικών δεδομένων, επειδή – άκουσον-άκουσον! - χρειάζεται η άδειά της για να χρησιμοποιηθούν τα πλάνα από τις κάμερες στους δρόμους, για άλλη χρήση εκτός της ρύθμισης της κυκλοφορίας. Θα δοθούν τα πλάνα, αυτό είναι λογικό – αλλά η ασυδοσία που υπάρχει εν δυνάμει στη χρήση αυτών των καμερών, επιβάλλει τέτοιες δικλείδες. Αντί να πανηγυρίζουμε που χρειάζεται η άδεια και να περιφρουρούμε την αναγκαιότητά τους (τώρα, εδώ που χρειάζεται!) αυτός τις λοιδορεί. «Λες κι είχαν σκασμό οι αμερικάνοι να βλέπουν αν είναι ο Αλαβάνος επικεφαλής μιας διαδήλωσης.» Θαυμάστε επιχείρημα από δημόσιο βήμα στην ελληνική τηλεόραση. Θαυμάστε άποψη.

Και φυσικά, ΔΕΝ πιστεύω ότι ζω σε τόσο δημοκρατικό πολίτευμα. Όταν κλέβει ο κάθε πολεοδόμος και ο κάθε εφοριακός, όταν γίνονται υποκλοπές στον ίδιο τον πρωθυπουργό, όταν ο καθείς ξέρει πως δεν λειτουργούν οι νόμοι, οι δημόσιες κάμερες θα έχουν και κρυφές χρήσεις (έστω και για απλό μπανιστήρι, που έχει αποδειχτεί αγαπημένο σπορ των απανταχού χειριστών).

Αλλά όχι. Το μαχαίρι της εξαθλίωσης πρέπει να φτάσει στο κόκαλο (το μόνο μαχαίρι που φτάνει στο κόκαλο σ' αυτή τη χώρα). «Λες κι είχαν σκασμό οι αμερικάνοι να βλέπουν αν είναι ο Αλαβάνος επικεφαλής μιας διαδήλωσης.»

Και δεν μιλώ για τον Αλαβάνο (σιγά τον πολιτικό).

Η μόνη σχετική με το αντικείμενο, διεθνολόγος Μ. Μπόση χάθηκε από το πλάνο (χωρίς να πει κουβέντα!), γιατί έπρεπε πρώτα να μαλώσουν οι δύο πολιτικοί, Μαγκίνας και Αποστολάκη. Ο Παπαχελάς δύο κουβέντες είπε – ο Τσίμας μια.

Άλλαξα κανάλι και έπεσε στη Ζαχαρέα που με ύφος ειδικού ρωτούσε ένα ταξίαρχο αν η φωτογραφία δείχνει τη ρουκέτα ZXGKV 28 ή 29 – και ο καημένος ο καραβανάς να μην ξέρει. Και αν ήταν η ZXGKV 30 και μισό; Θα την αφήναμε;

Η βόμβα στην αμερικανική πρεσβεία είναι πρόβλημα δύο κομμάτων στην Ελλάδα και την ευθύνη ανέλαβε με τηλεοπτική προκήρυξη η Επαναστατική Οργάνωση AGB. Η βόμβα αγγίζει βαθύτερα γεωπολιτικά ζητήματα, όπως τη μετάθεση ‘συγκεκριμένου αστυνομικού’ στο τμήμα Ακροπόλεως, το αν το ΠΑΣΟΚ έκανε πιο πολλά ρουσφέτια από τη ΝΔ και αν κάτι που είπε κάποιος κάποτε έπρεπε να το πει με αυτόν τον τρόπο ή να παραδοθεί στη χλεύη του λαού.

Ας ενημερωθεί η διεθνής κοινή γνώμη. Αυτοί ακόμα ψάχνουν στα ρηχά.



Τελειώνω με στιγμιότυπα από τον επίσημο χορό προς τιμήν των ελλήνων δημοσιογράφων.

Ιανουαρίου 03, 2007

Η Παράνομη Ιστορία του Φεγγαριού


Το φεγγάρι περνά πλατύ πάνω από τη γη, περπατάει πάνω της σαν κίτρινος δίσκος. Ποιός θα το πιάσει; Τι έχει να μάθει; Δεν είναι το φως του, είναι το ίδιο το φεγγάρι. Τι σουβενίρ! Τι απόκτημα!

Πέντε-έξι ρεματιές έναν κύκλο φέρνει το φεγγάρι. Και πάλι από την αρχή. Σταματά όμως κυρίως, και περπατάει, πάνω από μια. Στα Ποντικομέρη. Έτσι λένε τον σκουπιδότοπο.

Εκεί, αντί για σκιές θάμνων ανασηκώνονται μουσούδες και μυρίζουν το δίσκο που περνά ξυστά από πάνω. Μεγάλος όσο μια ανοιχτή αγκαλιά.

Γιατί όμως το φεγγάρι σταματά σ’ εκείνο το μέρος; Ποιά είναι η παράνομη ιστορία του; Ή ποιά είναι η ιστορία που θα σε έκανε παράνομο – με φωτεινά κριτήρια της ημέρας – εάν τη μάθαινες;

Πέντε παιδιά το ακολουθούν σχεδόν κάθε νύχτα. Βγαλμένοι λες από κόμικς, τρέχουν γκαζώνοντας πίσω του κυνηγώντας το άπιαστο, το απόλυτο απόκτημα. Καμιά φορά μιλούν γι’ αυτό λες και θα το βάλουν στη σκάρα της μοτοσικλέτας, σαν κεφάλι τυρί, να πάνε να το καννιβαλίσουν σπίτι με την ησυχία τους.

Λίγο πιο πέρα, φαντάροι από κοντινό στρατόπεδο συμμετέχουν άθελά τους στο ίδιο κυνήγι. Κι ο διοικητής του στρατοπέδου έχει βάλει στο μάτι το απόλυτο απόκτημα. Οι φαντάροι, κρατώντας ο καθένας τη μια άκρη από λεπτές πριονωτές χορδές, κόβουν σκυφτοί ό,τι προεξέχει σε ύψος λίγων εκατοστών. Αποψιλώνουν το τοπίο – έτοιμο για πόλεμο. Δεν υπάρχει μέρος για το φεγγάρι να κρυφτεί. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για ένα διοικητή να πιάσει οτιδήποτε.

Διατάζει ν' απογυμνωθεί η πλαγιά μπροστά από ένα νεοκλασικό – εκεί θέλει να στήσει την παγίδα του. Λάθος του. Τελευταίο για καθαρισμό αφήνει το ίδιο το νεοκλασικό, που είναι μουχλιασμένο και γεμάτο ποντίκια. Σε λίγο θα σηκώσουν κι αυτά τη μουσούδα τους. Οι φαντάροι του ήταν χαρούμενοι που δεν θα κάνουν κι αυτή τη δουλειά. Αυτός, όμως, έχασε το φεγγάρι.

Όλοι κινητοποιήθηκαν μόλις εμφανίστηκε. Τα παιδιά των κόμικς ανέβηκαν στα μηχανάκια τρέχοντας στην πρώτη ρεματιά. Ο διοικητής έστησε τους στρατιώτες σε θέσεις επίθεσης. Δεν υπήρχε τρόπος διαφυγής. Ο ήχος από έναν παράλληλο κόσμο ακούστηκε. Κάτι κινήθηκε εκεί και όλοι χάθηκαν. Το φεγγάρι φάνηκε μετά από λίγο πάνω από τα Ποντικομέρη. Τα παιδιά εμφανίστηκαν και έστησαν καρτέρι στις άκρες του. Το φεγγάρι τα πλησίαζε αγέρωχο και φωτεινό. Ο ήχος ξανακούστηκε, η ίδια κίνηση και μετά από λίγο τα παιδιά βρέθηκαν να τρέχουν με τα μηχανάκια τους στην επόμενη ρεματιά. Μα πως ήταν δυνατόν να ξεφύγει και εκεί; Ο διοικητής έδινε οδηγίες, επόμενη στροφή και ήταν δικό του.

Τα παιδιά των κόμικς γυρνούσανε πλέον γύρω-γύρω, στα ίδια μέρη. Καινούρια σχέδια, καινούρια ελπίδα να καταφέρουν το ακατόρθωτο, να γευτούν το άπιαστο, ραντεβού σε άλλη ρεματιά, το φεγγάρι θα είναι εκεί. Λίγες βόλτες ακόμα να τα καταφέρουν!

Ο ήχος ξανακούστηκε στον παράλληλο κόσμο. Δεν υπήρχε περιθώριο για άλλη αναβολή. Σίγησε τελεσίδικα με μια κίνηση του χεριού και ένα πορτατίφ άναψε σ’ ένα κομοδίνο. Εφτάμιση η ώρα. Το κυνηγητό, σαν ισχυρή αίσθηση ακόμα, θα μπορούσε να συνεχιστεί. Δεν υπάρχει όμως τρόπος να γνωρίζω την έκβασή του. Και η παράνομη ιστορία του φεγγαριού, μπορεί να έχει ήδη αποκαλυφθεί εκεί.


Κατοπινή προσθήκη εικόνας: Σαλβαντόρ Νταλί,
"Όνειρο που οφείλεται στο πέταγμα μέλισσας γύρω από ένα ρόδι, ένα δευτερόλεπτο πριν το ξύπνημα". Ο ζωγράφος των ονείρων ταιριάζει περισσότερο στο κείμενο – αν και δεν είναι από τους αγαπημένους μου.